Türk milletinin şanlı tarihinin dönüm noktası: 30 Ağustos

Mustafa Kemal Atatürk komutasındaki Türk ordusunun 26 AÄŸustos'ta baÅŸlayıp 30 AÄŸustos'ta zaferiyle sonuçlanan Büyük Taarruz ve BaÅŸkomutanlık Meydan Muharebesi, dünya tarihinin gördüÄŸü en büyük kahramanlık destanlarından biri olarak tarihe geçti.

1919 yılında Birinci Dünya Savaşı sonrası Ä°tilaf Devletleri, Mondros AteÅŸkes AntlaÅŸması hükümlerine dayanarak türlü bahanelerle Anadolu'yu iÅŸgale baÅŸladı, ordusunun cephanesi elinden alınan Türk milleti zor durumda bırakılmaya çalışıldı.

Ünlü yazar Halide Edip Adıvar'ın ''Türk'ün AteÅŸle Ä°mtihanı'' kitabında anlattığı iÅŸgal günlerinde, itilaf donanması Ä°stanbul'a, Fransızlar Adana'ya, Ä°ngilizler Urfa, MaraÅŸ, Samsun ve Merzifon'a, Ä°talyanlar, Antalya ve Anadolu'nun güneybatısına yerleÅŸti.

15 Mayıs 1919'da Ä°tilaf Devletlerinin izniyle Yunan Ordusu Ä°zmir'e çıkarma yaptı.

Bu durum karşısında Türk milleti, tarih boyunca gösterdiÄŸi ''millet olma bilinci'' içerisinde iÅŸgallere karşı Kuvayımilliye hareketini baÅŸlattı. Ä°ki seçenek vardı; ya iÅŸgal güçlerine teslim olunacak ya da yıkılan yakılan bir ülke, yılmaz evlatlarının azmiyle yeniden ayaÄŸa kalkacak ve küllerinden doÄŸacaktı.

1920'de TBMM'nin açılması üzerine iÅŸgal güçleri tüm baskıcı politikalarını Atatürk ve silah arkadaÅŸları üzerine yoÄŸunlaÅŸtırdı, özellikle Batı Cephesi'nde hareketlilik baÅŸladı. 1921'de Polatlı'ya kadar gelen Yunan ordusunu püskürtmek, daha birkaç yıl önce tarih literatürüne ''Çanakkale geçilmez'' sözünü altın harflerle yazdıran vatan evlatlarına düÅŸtü.

Sakarya'da 22 gün 22 gece süren kanlı çarpışmaların ardından durdurulan düÅŸman ordusunu tamamen yurttan atmak amacıyla bir yıl kadar süren hazırlık döneminden sonra 26 AÄŸustos 1922'de BaÅŸkomutan Mustafa Kemal PaÅŸa, Büyük Taarruz'u baÅŸlattı.

26 AÄŸustos'ta Kocatepe'de ÅŸafak sökerken...

BaÅŸkomutan Mustafa Kemal, 26 AÄŸustos sabahı Genelkurmay BaÅŸkanı Fevzi PaÅŸa (Çakmak), Batı Cephesi Komutanı Ä°smet PaÅŸa (Ä°nönü) ile muharebeyi yönetmek üzere Afyonkarahisar sınırlarında kalan Kocatepe'de yerini aldı.

Topçu ateÅŸleriyle ÅŸafak vakti baÅŸlayan harekatın devamında Türk askeri, sabahın ilk ışıklarıyla hücuma geçip Tınaztepe'yi ele geçirdi ve Belentepe ile Kalecik Sivrisi'nden düÅŸmanı uzaklaÅŸtırdı.

Taarruzun ilk gününde 1. Ordu birlikleri, Büyük Kaleciktepe ile ÇiÄŸiltepe arasında 15 kilometrelik alanda, düÅŸmanın birinci hat mevzilerini ele geçirdi. 5'inci Süvari Kolordusu, düÅŸman gerilerindeki ulaÅŸtırma kollarına baÅŸarılı taarruzlarda bulundu, 2'nci Ordu ise cephede tespit görevini aksatmadan sürdürdü. 

Türk ordusu, 27 AÄŸustos sabahı yine bütün cephelerde yeniden taarruza geçti ve aynı gün Afyonkarahisar, 8'inci Tümen tarafından düÅŸman iÅŸgalinden kurtarıldı. 28 ve 29 AÄŸustos'ta baÅŸarıyla sürdürülen taarruz, düÅŸmanın 5'inci tümeninin etkisiz kılınmasıyla neticelendi.

29 AÄŸustos gecesi durum deÄŸerlendirmesi yapan komutanlar, hemen harekete geçilip taarruzun kısa sürede sonuçlandırılmasında hemfikir oldu ve planın 30 AÄŸustos'ta aksamadan uygulanması için gerekli önlemler alındı.

Büyük Zafer ve bir kırık kaÄŸnı

BaÅŸkomutan Mustafa Kemal PaÅŸa, Türk Ordusu'nun KurtuluÅŸ Savaşı'nda kazandığı en önemli zaferin arifesinde, 30 AÄŸustos sabahında ÅŸimdi belde olan Kütahya'nın AltıntaÅŸ ilçesine baÄŸlı Zafertepe Çalköy'de birliklere taarruz emrini verdi.

O'nun bizzat yönettiÄŸi Dumlupınar'daki meydan muharebesinde kahraman Mehmetçik, Yunan birliklerini Allıören, Keçiler, KızıltaÅŸ deresi yolunun iki yanında tamamen sarıp imha etti. KızıltaÅŸ deresi bölgesinde açık kalan alandan bazı Yunan birlikleri, General Trikopis, General Diyenis ve birçok Yunan komutanı kaçtı.

Büyük Zafer'in ertesi günü, 31 AÄŸustos'ta Zafertepe Çalköy'de bir evin bahçesindeki kırık kaÄŸnının üzerine muharebe alanlarının haritasını koyan BaÅŸkomutan Mustafa Kemal, Fevzi PaÅŸa ve Ä°smet PaÅŸa ile durum deÄŸerlendirmesi yaparak Yunanlıların yeniden savunma düzenine geçmesini önlemek ve onları maÄŸlup etmek için Ä°zmir'e girme görüÅŸünde birleÅŸti.

"Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri!"

Mustafa Kemal PaÅŸa, Büyük Zafer sonrası 1 Eylül'de Dumlupınar'da, Batı Cephesi'ndeki tüm subay ve erlere okunmak üzere yayımladığı bildiride, ÅŸu ifadelere yer verdi:

''Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları, Afyonkarahisar-Dumlupınar Büyük Meydan Muharebesi'nde, zalim ve maÄŸrur bir ordunun temel varlığını inanılmayacak kadar az bir zamanda yok ettiniz. Büyük ve seçkin ulusumuzun fedakarlıklarına layık olduÄŸunuzu kanıtladınız. Sahibimiz olan büyük Türk ulusu, geleceÄŸine güvenmekte haklıdır. SavaÅŸ alanlarındaki baÅŸarı ve fedakarlıklarınızı yakından görüp izliyorum. Ulusumuzun size olan övgülerinin iletilmesine aracılık etme görevinin arkasını bırakmayacak, sürekli olarak yerine getireceÄŸim. Ödüllendirme için BaÅŸkumandanlığa öneride bulunulmasını, Cephe Kumandanlığına buyurdum. Bütün arkadaÅŸlarımın, Anadolu'da daha baÅŸka meydan muharebeleri de verileceÄŸini göz önünde bulundurarak ilerlemesini ve herkesin akıl gücünü ve yurtseverliÄŸinin kaynaklarını kullanarak, yarışmayı bütün gücüyle sürdürmesini talep ederim. Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri!''

27 AÄŸustos'ta Afyonkarahisar, 30 AÄŸustos'ta Kütahya'nın kurtuluÅŸunu 1 Eylül'de Gediz, 3 Eylül'de Emet ve TavÅŸanlı'nın kurtuluÅŸları izledi, 9 Eylül'de Ä°zmir'de Yunan Ordusunu denize döken Türk ordusu, Mustafa Kemal PaÅŸa'nın emrini büyük bir baÅŸarıyla yerine getirdi. 

VerdiÄŸi sözü yerine getiremediÄŸi için intihar etti

Büyük Taarruz'dan akıllarda kalan en önemli olaylardan biri, 57'nci Tümen Komutanı Albay ReÅŸat Bey'in, 27 AÄŸustos'ta ÇiÄŸiltepe'nin alınmasının yarım saat gecikmesi üzerine, görevini yerine getirememenin üzüntüsü ile kendisini vurarak intihar etmesiydi.

Kocatepe'den verilen emirle Büyük Taarruz'u baÅŸlatan Türk askerleri, taarruzun ilk ve ikinci gününde tüm tepeleri ele geçirmeye baÅŸladı. ÇiÄŸiltepe'de bulunan Yunan askerlerine karşı direnen 57'nci Tümen Komutanı Albay ReÅŸat Bey ile Mustafa Kemal PaÅŸa arasında, ÅŸu telefon konuÅŸması geçti:

"VerdiÄŸim sözü yerine getiremedim"

Sonraki yarım saatte ÇiÄŸiltepe'yi düÅŸman askerinden alamayan Albay ReÅŸat Bey, ''VerdiÄŸim sözü yerine getiremediÄŸim için yaÅŸayamam'' diyerek beylik tabancasıyla intihar etti.

Mustafa Kemal PaÅŸa'ya, ÇiÄŸiltepe sırtlarında çarpışan 57'nci Tümen Komutanlığını yeniden telefonla aradığında Albay ReÅŸat Bey'in intihar ettiÄŸi söylendi ve ''Yarım saat zarfında o mevkiyi almaya size söz verdiÄŸim halde, sözümü yapamamış olduÄŸumdan dolayı yaÅŸayamam'' yazdığı notu okundu.

ÇiÄŸiltepe, Albay ReÅŸat Bey'in ölümünün 15 dakika sonrasında düÅŸman askerlerinden kurtarıldı. 

AA