Petroldeki düşüş Türkiye'yi nasıl etkiler?

Dünya Bankası Aralık ayı Odak Notu Raporu'nda, Türkiye’nin GSYH’sinin yüzde 6’sı düzeyindeki dış enerji açığı, dış ticaret açığının yüzde 58’ini oluÅŸturduÄŸuna deÄŸinerek, enerji ithalat fiyatlarındaki keskin düÅŸüÅŸün devam etmesi durumunda, 2015 yılında daha güçlü büyümeyi, dış pozisyondaki düzeltmeyi ve enflasyonun düÅŸürülmesini destekleyeceÄŸini belirtti.

Dünya Bankası Odak Notu Raporu'nda ÅŸöyle denildi:

TÜRKÄ°YE'YÄ° 4 KANAL ÜSTÜNDEN ETKÄ°LÄ°YOR

Enerji fiyatları enerjide ithalata önemli düzeyde bağımlı bir ülke olan Türkiye’deki makroekonomik geliÅŸmeler üzerinde önemli sonuçlar doÄŸurmaktadır. Petrol fiyatlarındaki deÄŸiÅŸiklikler Türkiye ekonomisini temel olarak dört kanal üzerinden etkilemektedir: büyüme, ödemeler dengesi, enflasyon ve bütçe. Bu notta enerji fiyatlarında son zamanlarda yaÅŸanan düÅŸüÅŸün makroekonomik etkileri tartışılmakta ve mümkün olduÄŸu ölçüde nicelleÅŸtirilmektedir.

LÄ°RANIN PERFORMANSI BASKILARI ZAYIFLATIYOR

Yurt içindeki nihai tüketici enerji fiyatları kısmen döviz kuruna baÄŸlıdır. Petrol fiyatlarının enflasyon ve nominal vergi gelirleri üzerindeki etkisi aynı zamanda enerji ürünlerinin yerel para birimindeki fiyatına da baÄŸlıdır. Liranın performansı Türkiye’deki enflasyonu düÅŸürücü baskıları güçlendirebilmekte veya zayıflatabilmektedir.

LÄ°RA DEÄžER KAZANMASI BÜYÜK OLACAK

Liranın ABD$ karşısında deÄŸer kazanması halinde, ilk ÅŸok dolar fiyatındaki deÄŸiÅŸimin gösterdiÄŸine göre daha büyük olacaktır deÄŸer kaybetmesi halinde ise daha küçük olacaktır.

ENERJÄ° DIÅž DENGESÄ°ZLÄ°KLERE KATKI SUNUYOR

Enerji ithalatı Türkiye’nin dış dengesizliklerine önemli ölçüde katkıda bulunmaktadır. Ocak 2012’den bu yana 12 aylık birikimli enerji açığı GSYH’nin yüzde 6 ile 6,8’i arasında seyretmektedir (Åžekil 2). Ortalama yıllık enerji ithalatı, mal ithalatının yaklaşık yüzde 23’ünü oluÅŸtururken, yıllık dış enerji açığı toplam ticaret açığının yüzde 58’ini oluÅŸturmaktadır.

CARÄ° AÇIÄžIN AZALMASINA YARDIMCI OLACAK

Enerji fiyatlarının düÅŸmesi Türkiye’nin yüksek düzeydeki cari açığını, dolayısıyla da finansman ihtiyaçlarını azaltmasına yardımcı olacaktır. Enerji fiyatlarının dış dengeler üzerindeki etkisinin tahmin edilmesinde takip edilen iki yaklaşım mevcuttur – bunların her ikisi de cari dengenin bağımlı deÄŸiÅŸken olduÄŸu bir basit regresyon kullanmaktadır.
 
ENFLASYONU DA DÜÅžÜREBÄ°LÄ°R

Enerji fiyatlarındaki düÅŸüÅŸ 2015 yılında enflasyon oranında düÅŸüÅŸe dönüÅŸebilir. Tüketici sepetinde akaryakıt ve elektrik-gaz-su payı sırasıyla yüzde 5,1 ve yüzde 7,1’dir (Åžekil 3). Yakıt fiyatları, petrolün yerel para birimindeki fiyatına sıkı bir ÅŸekilde baÄŸlı iken, diÄŸerinde ise doÄŸal gazın yerel para birimindeki fiyatı belirleyicidir.

CARÄ° AÇIÄžI 1.1 PUAN AZALTACAK

Tahminlerimize göre, petrol fiyatlarındaki yüzde 10’luk bir düÅŸüÅŸ büyüme oranını yüzde 0,37 puan yukarı çekerken, küresel büyüme oranındaki yüzde 0,5 puanlık bir düÅŸüÅŸ Türkiye’nin büyüme oranında yüzde 0,4 puanlık bir düÅŸüÅŸe yol açmaktadır. 2015 yılında ortalama petrol fiyatının varil başına 70$ olarak gerçekleÅŸtiÄŸi ve küresel büyüme oranında yüzde 0,5 puanlık bir düÅŸüÅŸün varsayıldığı bir senaryoda, diÄŸer koÅŸullar aynı kaldığında Türkiye’nin büyüme oranı üzerindeki net etkisinin yüzde 0,6 puanlık bir artış olacağı tahmin edilmektedir.

Makroekonomik görünüm ve projeksiyonlar Türkiye Düzenli Ekonomik Notunun Aralık sayısında ayrıntılı olarak tartışılmaktadır.

Özet olarak, petrol fiyatlarındaki düÅŸüÅŸün Türkiye ekonomisi üzerindeki etkileri önemli boyuttadır. 2015 yılında ortalama petrol fiyatının varil başına 70$ olarak gerçekleÅŸmesi, cari açığı 1,1 puan azaltacak, tüketici fiyatları enflasyonunu 0,9 puan düÅŸürecek ve büyümeyi 0,6 puan arttıracaktır. Mali denge üzerindeki etkisi ise GSYH’nın yüzde 0,2’si seviyesinin altında kalarak sınırlı olacaktır."