Kur’an’ın Asli Değerlerinden Neşet Eden Örnek Toplum Modeli

Kuran’ın (mesajın), en önemli hedeflerinden birisi de, örnek bir toplum modeli oluÅŸturmaktır. Ä°lk muhatapların yaÅŸadığı bölge canlı bir tatbikat sahası, mesajın asıl hedefine ulaÅŸması için seçilen bir pilot bölge gibidir. Mesajın ağırlığı ve ÅŸekillenmesi, bu pilot bölge esas alınarak vücut bulmuÅŸtur. Böylece örnek bir toplum ve gelecek nesiller için örnek bir model ortaya çıkarılmıştır.

“Ä°ÅŸte böylece sizin insanlığa ÅŸahitler olmanız, Resül’ün de size ÅŸahit olması için sizi mutedil bir millet kıldık....”( 2/143).

Allah(c.c)’ın insanlığa ÅŸahit kıldığı mutedil millet (örnek toplum), Mekke ve Medine toplumu idi. Mesaj, bu bölgelerde yaÅŸayan insanların hayatına yön verdi ve kendi deÄŸerleri ile ÅŸekillendirerek onları vasat bir toplum kıldı. Böyle bir toplum oluÅŸturulması hedefinin Kuran’ın öncelikli meselelerinden biri olduÄŸunu söyleyebiliriz. Bu çerçevede mesaj, muhatap aldığı toplumun her alanı ile ilgilenmiÅŸ; siyasi, ekonomik, askeri ve kültürel sahalarda muhataplarını olgunlaÅŸtırmaya çalışmıştır.

Mekke ve Medine’de oluÅŸturulan örnek toplum “türedi” bir yapı deÄŸil, bölgenin genel karakteristiÄŸini esas alan ve onu geliÅŸtirerek ıslah eden bir yapıdır. Toplumun sahip olduÄŸu deÄŸerler, gelenek, görenek ve adetler vahyin deÄŸerleriyle yeniden ÅŸekillendirilmiÅŸ, insanlar arası iliÅŸkiler ve bu iliÅŸkilerin düzeyi yeniden oluÅŸturulmuÅŸtur Onlara bir düzen ve denge getirilmiÅŸtir. Toplumun bütün alanlarına ve katmanlarına yeni bir “ahlak” aşısı yapılmıştır. Muhataplarının ahlaki bir olgunluk kazanması, toplumsal dönüÅŸümün en önemli adımını oluÅŸturduÄŸu için, mesaj öncelikle bu mesele üzerinde durmuÅŸ ve bunu tüm sosyal alanlara / iliÅŸkilere yansıtmaya çalışmıştır. Muhataplarını bu yönde uyarmış ve bu açıdan düzenleyici bir kontrole tabi tutmuÅŸtur Sonuçta “Kuran’dan neÅŸet eden örnek bir toplum” meydana gelmiÅŸtir.

OluÅŸan bu örnek toplum Kuran öÄŸretisinin geçerli ve uygulanabilir olduÄŸunun açık bir kanıtıdır. Bir yandan da mesajın ölümsüzleÅŸtirilmesi ve evrensel kılınmasıdır. Kuran’ın hedefleyip oluÅŸturduÄŸu bu örnek modele, Kur’anın özel amacı diyebiliriz. Kur’anın bu özel amacı sayesinde;

1- Kur’anın aslı olan soyut deÄŸerlerin, somut hayatın gerçekliÄŸindeki varlığı ve geçerliliÄŸi ispatlanmış olur. Mesajın her devirde dengeli ve hayırlı bir toplum modeli oluÅŸturabileceÄŸi gösterilmiÅŸ olur. Düzenleyici bir fonksiyonla, ilk muhataplarının hayat sürecine müdahil olan mesaj (Kuran), somut hayatın gerçekliÄŸine nufuz eder ve insanları maddi manevi her alanda kuÅŸatarak, kendi kontrolunde olumlu bir yere getirir. 

2- Gelecekte oluÅŸturulacak modeller için bir örneklik ve kanıtlanmış bir nüvedir. Kuran, her ÅŸart ve koÅŸulda, kendinden neÅŸet eden bir toplumun var olmasını ister ve muhataplarını buna yöneltir. Bu açıdan ilk örneklik sonraki dönemler için deÄŸiÅŸmez bir model görevi görür. Yeni oluÅŸturulacak toplum modellerine rehberlik yapar. 

3- Kur’an-ın, yeryüzünün ıslahı ve imarına yönelik amacı, bir metod dâhilinde olur. “örnek bir toplum modeli” oluÅŸturma aÅŸaması, insan eÄŸitimi ile baÅŸlar ve ”örnek bir toplum modeli oluÅŸturmak” ile kemale ulaşır. Kuranın oluÅŸturduÄŸu örnek toplum bu amacın hayatta somut olarak yaÅŸanabileceÄŸi kanıtıdır ve ispatıdır. 

4- Mesajın oluÅŸturduÄŸu ilk toplum modelini tıpa tıp ÅŸartlarımıza indirgememiz mümkün deÄŸidir. Bu sünnetullah’a aykırıdır. Zaten mesajın da böyle bir isteÄŸi ve amacı yoktur. Mesajın isteÄŸi ve amacı ÅŸablonik bir mantık oluÅŸturmak deÄŸildir. Öncelikli hedef kendi dönemlerinin ÅŸartlarına uygun Ä°slami bir toplum oluÅŸturma sorumluluÄŸunu Müslümanlarda oluÅŸturmaktır.

5- Her iddia ve düÅŸünce, geçmiÅŸten kendine bir dayanak bulmak zorundadır. Kendi varlığının meÅŸruluÄŸu ve haklılığı bu sayede tescillenir. DüÅŸünce ve iddia, köklü bir geçmiÅŸin izlerini taşıyorsa, bunun yaratacağı etki ve zihinlerde yol açacağı deÄŸiÅŸim saÄŸlam olacaktır. Toplumların geçmiÅŸleri ile tanındığını ve geçmiÅŸlerine göre deÄŸer bulduklarını da unutmamak gerekir.

Bu açıdan Mekke ve Medine toplum modelinin, bizim için önemi büyüktür. Bu toplum modelinin inÅŸa sürecinin bilinmesi, gereÄŸi gibi bir istifadeyi kolaylaÅŸtıracaktır. Bu açıdan mesaja, ilk muhatap olan toplumun kültürünü ve dünya tellakilerini bilmek, mesajın kendisini bilmek kadar önemlidir.

Netice itibariyle, mesajın hedeflediÄŸi Mekke ve Medine toplum modelinin muhtevasını ÅŸu ÅŸekilde tanımlayabiliriz: Ä°deal, mutlak ve deÄŸiÅŸmez mesaj ile insanlara ait deÄŸerlerin, pratik veya göreceli tarafların birleÅŸtirilmesinden doÄŸan, kesintisiz beÅŸeri çabaların bir ürünü ve toplamıdır.

Kuran’ın hedeflediÄŸi, asli deÄŸerlerden neÅŸet etmiÅŸ vasat bir toplum, her zaman ve koÅŸulda oluÅŸturulması gereken ilk nüvedir. Büyük geliÅŸmeler ve adil bir düzen için bu oluÅŸum elzemdir. Günümüzde Kuran'la düÅŸünen, hükmeden, konuÅŸan ve karar veren , örnek bir neslin yetiÅŸmesi son derece önemlidir.