Rusya-YPG temasından rahatsızlık duyuyoruz

Milliyet gazetesi Ankara temsilcisi Serpil Çevikcan, Ä°ngiltere’nin Ankara Büyükelçisi Richard Moore ile Suriye’de bıçak sırtı yürüyen ateÅŸkes, Türkiye’nin Suriye ve mülteci politikası, Rusya-PYD-rejim iÅŸbirliÄŸi ve güneydoÄŸuda yürütülen operasyonu konuÅŸtu. 

‘Temkinliyim, ihlaller var’

Suriye ateÅŸkesi saÄŸlıklı yürüyebilir mi?

Temkinli bir iyimserlik içerisindeyim. Åžu anda ateÅŸkesin devam ettiÄŸini söyleyebiliriz ama ihlaller olduÄŸu duyumlarını alıyoruz. Moskova; rejimin veya Rus ordusunun söz konusu ihlalleri gerçekleÅŸtirmemesi konusunda sorumluluk taşıyor. Hesap verme sorumluluÄŸu var. Ä°hlal gerçekleÅŸtiÄŸini görürsek muhakkak kendileriyle görüÅŸme yapacağız. 

‘Esad’ın yeri olmayacak’

Size göre Esad Suriye’nin geleceÄŸinde olmalı mı? 

Biz bu konuda çok netiz ve Türkiye ile aynı fikirdeyiz. Esad’ın Suriye’nin geleceÄŸinde herhangi bir yeri yok. Elinde yüzbinlerce insanın kanı var. Soru iÅŸaretine sahip deÄŸiliz. GeçiÅŸ döneminde Esad’ın rolü ne olabilir, ne olamaz bu belki tartışılabilecek bir konu. Bu deÄŸiÅŸimden sonraki yeni durumda Esad’ın Suriye’nin geleceÄŸinde yeri olmayacak. 

Rusya’nın Suriye’deki denkleme giriÅŸi krizi derinleÅŸtirdi mi?

Hiç ÅŸüphe yok ki derinleÅŸtirdi. Rusya’nın ilk baÅŸta iddiası askerlerinin DAEÅž’e karşı mücadele edecekleri yönündeydi ama böyle olmadı. Åžu anda Rus ordusu tamamen rejimin askerlerine destek vermeye çalışıyor. Suriye’deki çabalarının büyük bir bölümünü de ılımlı silahlı muhalif gruplara yönlendirdiler. Bu gruplar Türkiye’nin ve BirleÅŸik Krallık’ın desteklemeye çalıştığı, Suriye’de demokratik bir gelecek için en büyük umudumuz olan gruplar. Büyük bölümü Sünni ve DAEÅž’e karşı stratejik olarak savaşı kazanmamızda en büyük umudumuz olacak gruplar. Ama Rusya ÅŸu anda bombalamalarını bu gruplara yönlendirmiÅŸ durumda. Herhangi bir hedef ve ayrım gözetmeden gerçekleÅŸtiriyorlar. Okulları, hastaneleri bombaladılar, sivil yaÅŸam kaybı onlar için önemli olan bir nokta deÄŸilmiÅŸ gibi görünüyor. Rusya’nın müdahalesi krizi çok daha kötüleÅŸtirdi. Bu da ÅŸiddetin durdurulmasında Rusya’ya ek bir sorumluluk getiriyor.

Ankara’nın güvenli bölge ısrarına nasıl bakıyorsunuz?

Emniyetli bölge, uçuÅŸa yasak bölge oluÅŸturma tezi uzun zamandır gündemde. Türkiye’nin böyle bir tez ortaya koymadaki mantığını anlıyorum. Ä°lkesel olarak böyle bir nosyona karşı da deÄŸiliz çünkü önceki deneyimlerimizde benzer örnekleri gördük. Saddam’ın Irak’taki Kürtlere saldırılarını engellemek için benzer bir operasyon yapılmıştı. Çekimser kalmamızın nedeni, pratikte nasıl uygulanacağı ile ilgili. EÄŸer bir bölgeyi uçuÅŸa yasak bölge ilan edecekseniz oranın emniyetini saÄŸlamak zorundayız. Ne BirleÅŸik Krallık ne BirleÅŸik Devletler ne de Türkiye, böyle bir bölge hazırlığı için karadan birlik gönderme taraftarı deÄŸiller, hazır deÄŸiller. Bu fikri tamamen dışlamış deÄŸiliz ama uluslararası camiada güvenli bölge oluÅŸturulmasını hem havadan hem de karadan destekleyecek kaynağı saÄŸlama konusunda ÅŸu aÅŸamada iÅŸtah yok. 

‘EleÅŸtirilere üzülüyorum’

Türkiye’ye DAEÅž ve yabancı savaÅŸçılarla mücadele konusunda yöneltilen eleÅŸtirilere katılıyor musunuz?

Türkiye DAEÅž ile mücadelemizde hayati önem taşıyan, koalisyonun can damarını oluÅŸturan ortağımız. DAEÅž’le mücadele ortaklığımızın gerçekten iyi olduÄŸunu söyleyebilirim. Özellikle de bu sözde yabancı savaÅŸçılar konusundaki ortaklığımız çok iyi. Bugün bu radikalleÅŸme süreci internet üzerinden gerçekleÅŸiyor ve tespit edilebilmesi de çok zor. Biz bu ÅŸahısların Suriye’ye gitmiÅŸ olabileceÄŸini öÄŸrenip akabinde Türk yetkililerini bilgilendiriyoruz. Söz konusu ÅŸahsı taşıyan uçağın Türkiye’ye iniÅŸinden yarım saat önce gibi bir sürede bilgi verebilirsek gerçekten Türk tarafı muhteÅŸem bir ÅŸekilde harekete geçiyor ve uçak iner inmez gözaltında tutuyor, bize iade ediyor. Gerçekten bu konuda baÅŸarılılar. Gerek 15-16 milyon nüfusa varabilen Ä°stanbul gibi büyük bir ÅŸehirde olsun, gerekse aradaki küçük ÅŸehirlerde, pek çok alanda bu ÅŸahısların tespiti konusunda baÅŸarılılar. Zaman zaman Türkiye’nin bu alandaki çabalarına yönelik eleÅŸtirileri görüyorum ve aslına bakarsanız üzülüyorum, rahatsızlık duyuyorum. 

Kendisine yönelik eleÅŸtirileri hoÅŸgörüyle karşıladığını belirten Moore, ifade özgürlüÄŸünün örnekleri için ‘UKAmbRichard’ Twitter adresine bakılabileceÄŸini söyledi.

‘PYD’nin bütün ofislerinde Öcalan’ın posterleri asılı’

Türkiye; PYD’yi terör örgütü olarak nitelendiriyor. Ä°ngiltere’nin PYD konusundaki yaklaşımı nedir?

- BirleÅŸik Krallık PKK’yla mücadelede Türkiye’nin en iyi ortağı. PKK’ya, BirleÅŸik Krallık’ta serbest hareket edememesi ve finansman temin edememesi için ciddi operasyonlar gerçekleÅŸtiriyoruz. Tabii ki biz PYD ve YPG’nin yapısı konusunda naif deÄŸiliz veya tamamiyle gözümüz kapalı deÄŸil. Ve bu grupların PKK ile birtakım baÄŸlantıları olduÄŸunu biz de farkediyoruz. Zaten böyle bir baÄŸlantının var olması ihtimalini reddetmek biraz aptal bir davranış olur diye düÅŸünüyorum. Çünkü YPG’nin ve PYD’nin herhangi bir ofisine, iÅŸyerine gitseniz onların duvarlarında Abdullah Öcalan’ın fotoÄŸrafını görüyorsunuz. Ve biz de dost ve müttefik olan Türk meslektaÅŸlarımızla hep dürüst olduk. Kendilerine diyoruz ki nihayetinde PYD ve YPG Suriye’nin bir gerçeÄŸi. Dolayısıyla biz bu gerçek yokmuÅŸ gibi davranamayız. Suriye’de gerçekten önemli bir rol de oynadıklarını düÅŸünüyoruz; özellikle DAEÅž’le mücadele konusunda. Bunlar Suriye’nin gerçekleri, gözardı etmemiz mümkün deÄŸil. Ama naif deÄŸiliz. DışiÅŸleri Bakanımızın da kısa süre önce açıkladığı gibi, biz YPG’nin Rusya ile temasının da farkındayız ve bu bizi çok rahatsız ediyor.

‘Rusya-PYD koordinasyonu açık’

DışiÅŸleri Bakanınız Hammond, Kürt güçleri, Esed rejimi ve Rus hava kuvvetleri arasındaki koordinasyona dair çok rahatsız edici kanıtlar gördüÄŸünü söyledi. Nasıl kanıtlar bunlar?

Buradaki kanıt ifadesi mahkemede sunulacak bir kanıt gibi algılanmamalı. Ama çok açık olan bazı geliÅŸmeler var. Mesela YPG Afrin’den ilerlemeye baÅŸladığında özellikle Türkiye’nin, bizim ve diÄŸer ülkelerin desteklediÄŸi ılımlı muhalif güçlere karşı ilerleme gerçekleÅŸtirmeye baÅŸladığında kendilerine Rusya uçakları tarafından hava koruması saÄŸlandı ve YPG’nin ilerleyiÅŸinin hemen önündeki muhalif gruplar Rus uçakları tarafından bombalandı. Bu çok açık bir koordinasyonun olduÄŸunu gösteriyor. Bu nedenle Türkiye haklı. Cenevre’de yapılacak olan müzakerelerde YPG, muhalifleri temsil eden delegasyonda bulunamaz. YPG muhalif güçlerin bir parçası deÄŸil. Ama tabii ki barış süreci ilerledikçe Suriyeli Kürt halkın da bu barış sürecinde temsil edilmesi gerektiÄŸini hepimiz kabul ediyoruz. Fakat bu gruplar Suriye’de bir faktör ve Türk dostlarımıza onlarla (PYD) muhatap olmuyormuÅŸuz gibi davranmıyoruz.

‘ABD hassasiyeti biliyor’

ABD ile Türkiye’nin PYD konusundaki görüÅŸleri zıt. Ä°ngiltere bunu nasıl deÄŸerlendiriyor?
Dürüst olmak gerekirse bu büyütülmemesi gereken bir konu, abartılmamalı. ABD’nin de PYD/YPG konusunda naif olmadığını, gerçek olmayan bir yanılsamaya sahip olduklarını zannetmiyorum. Türkiye’nin hassasiyetini bildiklerine inanıyorum. ABD’nin de PYD/YPG’ye yaklaşımındaki güdünün bizimkiyle aynı olduÄŸunu düÅŸünüyorum. Bu grubun Suriye’nin bir gerçeÄŸi olduÄŸu ve dikkate alınmaları gerektiÄŸini düÅŸündükleri fikrindeyim. 

‘Orası Kürt alanı deÄŸil’

Türkiye, Suriye sınırında bir Kürt koridoru oluÅŸmasına karşı. Sizin görüÅŸünüz nedir?

- PYD’nin söz konusu bölgede kanton ilan etmesini ilk eleÅŸtiren ülkelerden biri olduk. Bölgeyi kendi kontrolleri altında ilan etme hakları yok. Barış sürecini ekarte edip önceden bir adım atılmaması gerektiÄŸini düÅŸünüyoruz. Ä°nsan Hakları Ä°zleme Örgütü ve Uluslararası Af Örgütü’nün de raporlarını not ettik. ‘Menbiç cebi’ olarak adlandırılan o koridorda yaÅŸayan grupların büyük çoÄŸunluÄŸu Sünni Arap ve desteklediÄŸimizi bahsettiÄŸimiz gruplar. Burası Kürt bir alan deÄŸil. Bölgedeki yerel halkın kendi gündemini kontrol hakkı olması gerektiÄŸini düÅŸünüyoruz. Türkiye’nin söz konusu koridor yapısıyla ilgili hassasiyetini anlayışla karşılıyoruz.

‘Türkiye metanetini sürdürmeli’

YPG mevzilerine Türkiye’den yapılan top atışlarını da aynı çerçevede deÄŸerlendiriyorsunuz o zaman.

- Söz konusu top atışları baÅŸladığında birçok kurum ve ülkeden Türkiye’ye durması yönünde çaÄŸrıda bulunulmuÅŸtu ama BirleÅŸik Krallık’tan böyle bir çaÄŸrı gelmedi. Zannediyorum bu Türkiye’nin söz konusu konuya yaklaşımını anladığımızın göstergesidir. Åžu anda ÅŸiddetin durdurulması aÅŸamasındayız Suriye’de. YPG, bölge üzerindeki kontrolünü yaygınlaÅŸtırmaya çalışmamalı. Aynı ÅŸekilde Türk tarafından ÅŸiddetin durdurulmasından bu yana göstermiÅŸ olduÄŸu metaneti ve sakinliÄŸi göstermeye devam etmesini bekliyoruz.

‘Süreci PKK bitirdi ateÅŸkes ilan etmeli’

Türkiye’nin güneydoÄŸusundaki büyük operasyona ve insan hakkı ihlallerine yönelik eleÅŸtirilere iliÅŸkin görüÅŸleriniz? 

Türkiye’nin PKK’ya karşı kendini savunma hakkı olduÄŸuna inanıyoruz. Militanlara veya teröre karşı yürütülen her türlü operasyonda olduÄŸu gibi bu alanda da yapılan adımlar orantılı olmak durumunda. Ä°nsan haklarının korunmasına özen gösterilmeli, sivil kayıpların en az seviyeye indirilmesi için uÄŸraşılmalı. Temmuz ayında iki polis memurunu ÅŸehit etmesiyle ateÅŸkesi sonlandıran tarafın PKK olduÄŸunu biliyoruz. PKK’nın barış sürecinin tekrar baÅŸlatılabilmesi için öncelikle ateÅŸkesi ilan etmesi çok önemli. BirleÅŸik Krallık, Ä°rlanda kökenli terörden kaynaklı Kuzey Ä°rlanda’da acı bir deneyime sahip. Kendi deneyimimizden de gördük ki bu gibi durumlarda kalıcı bir çözüm saÄŸlayabilmenizin tek yolu barış süreci. Dolayısıyla konuÅŸmak zorundasınız. Türk hükümetindeki meslektaÅŸlarımıza bu yönde telkinlerde bulunuyoruz. Süreç ilk baÅŸladığında büyük destek vermiÅŸtik süreci baÅŸlatan ErdoÄŸan’a. PKK ile barış sürecinin cesur bir siyasi adım olduÄŸu görüÅŸündeydik. 

‘Türkiye’nin gurur duyma hakkı var’

Türkiye, mülteciler için açık kapı politikası uyguladı fakat Avrupa’dan beklediÄŸi desteÄŸi alamadı. Türkiye bunu yaparken Avrupa’da sınırlar kapatılıyor. 
3 milyona varan mülteciye ev sahipliÄŸi yapan Türkiye’nin bu konuda inanılmaz bir cömertlik gösterdiÄŸini düÅŸünüyorum. Çabalarının baÅŸarılı sonuçlarından Türkiye’nin gurur duyma hakkı var. Uluslararası camiadan taşın altına ellerini koymalarını talep etmeye de hakları var. BirleÅŸik Krallık’ın üzerine düÅŸeni yaptığına inanıyorum. Suriye’deki krize insani yardım için ÅŸu ana kadar 2,3 milyar sterlin bağışta bulunduk. Türkiye’ninki çok daha yüksek, ortada bir yarış yok. DiÄŸer ülkeler de benzer bir yardım yapmış olsalardı ÅŸu andaki resim farklı olabilirdi. 4 Åžubat’ta Norveç, Almanya ve Kuveyt gibi ülkeler ile gerçekleÅŸtiriÄŸimiz Suriye Zirvesi’nin bir gününde, ÅŸu ana kadar yaptığımız çalışmaların tamamından daha fazla yardım için taahhüd saÄŸlandı(11 Milyar $). Tabi ki Çipras’ın ve DavutoÄŸlu’nun hissetmiÅŸ olduÄŸu rahatsızlığı anlıyorum. Türkiye’ye AB’den söz verilen 3 milyar euro da iyi bir ilk adım. Bu paranın en kısa zamanda uygun ÅŸekilde dağıtımının saÄŸlanması gerekiyor ki Türkiye ihtiyaç duyduÄŸu alanlarda kullanabilsin. Son dönemde Ege sularından kurtarılan kiÅŸilerin yarıya yakını mülteci deÄŸiller, tamamıyla düzensiz göçe dahil olmuÅŸ bireyler. Üçüncü ülkelere geri dönüÅŸlerin saÄŸlanması gerekiyor. 

‘2.5 milyon Britanyalı turist bekliyorum’

Türkiye Rusya krizi ve terör olayları nedeniyle turizmde zorlu bir yıla girdi. “Türkiye güvenli bir ülke deÄŸil” çaÄŸrılarına katılıyor musunuz?

- GeçtiÄŸimiz yıl Türkiye’ye 2.5 milyon Britanyalı turist ziyarette bulundu. Bu yıl da benzer bir rakamda Britanyalı turistin geleceÄŸini ümit ediyorum. Britanyalılar Türkiye’ye gelmeyi seviyorlar. Türkiye’nin de bu güven telkinini verebilmesi için belirli adımlar atması gerekecektir. DAEÅž’e karşı yürütülen soruÅŸturmaların eksiksiz bir ÅŸekilde tamamlanması, havalimanlarında, diÄŸer limanlardaki, turistik yerlerdeki güvenlik tedbirlerinin artırılması gibi adımlar atması beklenecektir. Artık bu her ülkenin karşı karşıya olduÄŸu bir resim. Ülkelerimiz arasında istihbarat paylaşımına yoÄŸunlaÅŸmalıyız. Güncel bilgi aktarımında bulunmalıyız ki kendi vatandaÅŸlarımıza yönelik seyahat tavsiyelerimizi yaparken kendimizi güvende hissedebilelim. Güvenlik gerekçeleri nedeniyle size tatilimi tam olarak nerede yapacağımı söyleyemem ama bu aÄŸustosta iki haftayı Turkiye’nin güneyinde geçireceÄŸim.