İttifak çöküyor mu?

Suudi Arabistan, tüm Müslümanlar için kutsal olan Mekke ve Medine'nin sınırları içinde bulunmasından dolayı kurulduÄŸu 1932'den bu yana Ä°slam aleminin ağırlık merkezi olarak görüldü.

Suudi Arabistan ayrıca büyük petrol rezervi keÅŸifleri ile bölgesel ve uluslararası anlamda siyasi ve ekonomik önemini ve nüfuzunu artırdı.

Yaklaşık 75 yıla dayanan Suud-ABD iliÅŸkileri birçok kez sıkıntılarla karşı karşıya geldi. Ancak iki ülke yönetimi de iliÅŸkilerde ortaya çıkan sorunları aÅŸmada baÅŸarılı oldu. Bu sıkıntıları aÅŸmalarını iki ülkenin birbirine olan ihtiyacı ve hayati öneme sahip çıkarları da dayatıyordu.

On yıllar içinde ABD ile Suudi Arabistan arasındaki iliÅŸkilerin çehresini deÄŸiÅŸtiren birçok geliÅŸme oldu. ÖrneÄŸin ABD'nin 2019'da günlük yaklaşık 13 milyon varil petrol üretimi yapması ve dünyanın en büyük ham petrol üreticisi olmasıyla Suudi Arabistan petrolü Washington açısından eski önemini yitirdi.

ABD ve Suudi Arabistan arasındaki iliÅŸkiler, Suud petrolünün yıllarca ABD'nin gereksinimlerini özgür ve güvenli bir ÅŸekilde karşılaması, terörizmle mücadelede iÅŸ birliÄŸi ve Yemen'deki iç savaÅŸta askeri iÅŸ birliÄŸinin yanı sıra Suud politikalarının ABD'nin bölgedeki politikalarıyla uyumlu olması üzerine inÅŸa edildi.

ABD ile Suudi Arabistan arasında 7 yılda 139 milyar dolarlık silah anlaşması

ABD BaÅŸkanı Donald Trump, 2017'de göreve gelmesinin ardından ilk yurt dışı ziyaretini gerçekleÅŸtirdiÄŸi Suudi Arabistan'da yaklaşık 100 milyar dolarlık silah anlaÅŸmasına imza attı. Ayrıca iki ülke arasında on yıl içinde gerçekleÅŸmesi beklenen toplam 370 milyar dolarlık anlaÅŸma yapıldı.

AraÅŸtırmalara göre, ABD ile Suudi Arabistan 2009-2016 yıllarında 139 milyar dolar deÄŸerinde silah satış anlaÅŸması imzaladı.

Stockholm Uluslararası Barış AraÅŸtırmaları Enstitüsü verileri, küresel askeri harcamaların 2019'da 1,9 trilyon dolar olduÄŸunu ve bunun yüzde 62'sinin ABD, Çin, Hindistan, Rusya ve Suudi Arabistan'a ait olduÄŸunu ortaya koydu.

ABD'nin en büyük silah müÅŸterisi olan Suudi Arabistan 2018'de askeri harcamalarda 3'üncü sırada yer alırken, 2019'da 5'inci sıraya geriledi. Ayrıca Riyad'ın bu pahalı silah ve ekipmanların kullanımı için halen askeri eÄŸitmenlere ihtiyacı olduÄŸu biliniyor.

Yakın zamana kadar BaÅŸkan Trump, Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın öldürülmesi ve Yemen'deki savaÅŸa iliÅŸkin geniÅŸ eleÅŸtirilere raÄŸmen ülkesinin Suudi Arabistan ile iliÅŸkisini savunuyordu.

Batı'nın raporlarına göre, Suudi Arabistan, Yemen'deki savaÅŸta aylık 4 milyar dolar harcıyor. Bu da bölgede istikrarı saÄŸlamak için Mısır ve Ürdün gibi bölge ülkelerine destek verme gücünü etkiliyor.

Resmi rakamlar bilinmiyor ancak raporlar, Yemen savaşının ilk üç senesinde zararın 100 milyar doları aÅŸtığına iÅŸaret ediyor.

ABD Kongresinde Suudi Arabistan eleştirilerinin dozu arttı

ABD Kongre üyeleri Washington yönetiminin, daha önce ABD'nin bölgedeki en güvenilir müttefiki olarak gördükleri Riyad ile iliÅŸkilerinde izlediÄŸi siyaseti eleÅŸtiriyor.

Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını ve Suudi Arabistan ile Rusya arasındaki petrol fiyatları konusundaki anlaÅŸmazlık ABD'deki kaya petrolü sektörünü de olumsuz etkiledi. Riyad'ın ABD ekonomisine ciddi zarar verdiÄŸi gerekçesiyle eleÅŸtirilerin dozu da arttı.

ABD medyasında 7 Mayıs'ta Washington'un Ä°ran’dan gelen tehditlere karşı bölgedeki askeri varlığını artırmaya baÅŸlamasından sadece birkaç ay sonra iki Patriot bataryasında görev yapan yaklaşık 300 ABD askerin Suudi Arabistan’dan geri çekeceÄŸi haberleri yer aldı.

Washington'un söz konusu askerleri Suudi Arabistan'ın milli petrol ÅŸirketi Saudi Aramco'nun petrol tesislerine yapılan saldırılardan sonra ülkenin hava savunma gücünü takviye etmek amacıyla gönderdiÄŸi biliniyor.

ABD temsilcileri kendi petrollerine savaÅŸ açan Suudi Arabistan'da yaklaşık 2 bin 500 ABD askeri ve hava savunma sistemleri bulundurulmasına tepki gösteriyor. Suudi Arabistan ve Rusya arasındaki petrol fiyatları konusunda savaÅŸ, 11 Nisan'da ABD petrol fiyatlarının, görülmemiÅŸ bir düÅŸüÅŸle varili 37 doların altına gerilemesine neden oldu.

Kongre üyeleri, petrol sektörüne zarar veren Suudi Arabistan ile ABD arasındaki stratejik ittifak iliÅŸkisi modelinde deÄŸiÅŸikliÄŸe gidilmesi talebinde bulunuyor.

Bazı gözlemciler ise Trump'ın Suudi Arabistan'daki askerlerin varlığını, petrol fiyatları savaşı arasında baÄŸlantı kurmasıyla Riyad'ın iki ülke arasındaki derin ittifak iliÅŸkisine halel getirmeksizin ABD'nin çıkarları ile uyumlu bir ÅŸekilde petrol politikalarını yeniden gözden geçirmek zorunda kaldığını savunuyor.

Suudi Arabistan birçok ekonomik krizde ekonomik sektörün karşılaÅŸabileceÄŸi sorunların önüne geçebilmek amacıyla önlemler almıştır. Birçok Suudi yetkili açıklamalarında Suudi Arabistan'ın petrol fiyatları veya baÅŸka konularda aldığı kararların, baÅŸka ülkelerin çıkarlarına göre deÄŸil, kendi çıkarlarına hizmet edecek ÅŸekilde verildiÄŸini belirtti.

ABD'nin Suud petrolünü korumaya ihtiyacı olup olmadığı sorusu gündemde

Ancak son haftalarda Suudi Arabistan ve Rusya arasındaki petrol savaşı, Trump'ın Riyad'a karşı duruÅŸunda bir dönüm noktası oldu ve ABD'nin halen büyük bir kısmı ABD ve Avrupa ülkelerine deÄŸil de Çin ve diÄŸer Asya ülkelerine satılan Suud petrolünü korumaya ihtiyacı olup olmadığı sorusunu gündeme getirdi.

ABD'de Washington gibi demokratik bir güç ile dini özgürlük, kadın hakları ve ifade özgürlüÄŸü deÄŸerlerini paylaÅŸmayan bir ailenin yönettiÄŸi Riyad arasındaki iliÅŸkileri, tekrarlayan terörü destekleme suçlamaları ile yeniden deÄŸerlendirme çaÄŸrıları bulunuyor.

Bununla birlikte, uzmanlar Riyad'ın Beyaz Saray'la iliÅŸkileri en azından mevcut aÅŸamada saÄŸlam olduÄŸu için ABD Kongresinde Suudi Arabistan'a karşı ortak bir tutum almanın zor olduÄŸunu savunuyor.

ABD BaÅŸkanı Trump ile Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdulaziz, 8 Mayıs'ta küresel enerji piyasalarındaki geliÅŸmeleri ele aldıkları bir telefon görüÅŸmesi gerçekleÅŸtirdi. Beyaz Saray, görüÅŸmede iki ülkenin ortak savunma gücünün vurgulandığını ve iki liderin, küresel enerji piyasalarındaki istikrarın önemi konusunda da mutabık kaldığını açıklamıştı.

ABD-Suudi Arabistan iliÅŸkilerine karşı çalışan önemli etki merkezleri olmasına raÄŸmen, ABD DışiÅŸleri Bakanlığı ve Beyaz Saray, Suudi Arabistan'la petrol üretimi konusunda anlaÅŸmazlıkların yaÅŸandığı bir atmosferde dahi ikili iliÅŸkilerin gücünü ve iki ülke arasındaki savunma ortaklığının önemini vurgulamaya devam etti.

Bununla birlikte, ABD ve Suudi Arabistan arasındaki iliÅŸkilerin derin anlaÅŸmazlıklara evrileceÄŸi yönünde tahminde bulunmak için çok erken çünkü her iki taraf da "geçici krizlerle" baÅŸa çıkmada açıkça esneklikler gösterebiliyor.

Ancak dünyanın gelecek birkaç ay veya birkaç yıl içinde uzun zamandır devam eden ve güvenliÄŸin korunmasına karşılık petrolün güvenle akışının saÄŸlanmasına yoÄŸunlaÅŸan ABD-Suud stratejik ortaklığının çöküÅŸünün baÅŸlangıcına ÅŸahit olması da uzak bir ihtimal deÄŸil.