Çalışan emekli kendi ayrılsa da tazminat yolu var

Canan Ö. isimli okurumuzun sorusu çalışan emeklilerle ilgili tazminat konusunu gündeme almamızı saÄŸladı. Soru ÅŸöyle: Emekli Sandığı’ndan 26 yılımı doldurarak 1999 senesinde emekli oldum. Sonra 1 AÄŸustos 2001 tarihinde özel bir iÅŸyerinde sigortalı olarak çalışmaya baÅŸladım. Bu yıl itibarıyla 14. yılımı doldurup 15. yılıma girdim.

-Emekli olduÄŸum için, istifa ettiÄŸim veya anlaÅŸmalı ayrıldığım takdirde kıdem tazminatını alabilir miyim?

-Kıdem tazminatını 15 yılım dolduğunda mı yoksa 15. yıla girince mi alabilirim?

-VerilmediÄŸi takdirde dava açma hakkım var mı?

EMEKLÄ° ÇALIÅžANIN KIDEM HAKKI SÜRER

Emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenler üç gruba ayrılıyor. Birinci grubu, emekliliÄŸi hak ettikten sonra ‘kıdem tazminatını almadan’ emekli aylığı baÄŸlatarak sosyal güvenlik destek primi ödemek suretiyle aynı iÅŸyerinde çalışmaya devam edenler oluÅŸturuyor.

Ä°kinci grupta, o güne kadar hak etmiÅŸ olduÄŸu ‘kıdem tazminatını alıp’ emekli olduktan sonra aynı iÅŸyerinde çalışmaya devam edenler; üçüncü grupta ise kıdem tazminatını alıp emekli olduktan sonra ‘baÅŸka bir iÅŸyerinde çalışanlar’ yer alıyor.

Ä°ÅŸ Kanunu’na göre, emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenler ile diÄŸer çalışanlar arasında bir fark bulunmuyor. Dolayısıyla, kıdem, ihbar, yıllık izin gibi hakların aynısı emekli olduktan sonra çalışanlar için de geçerliliÄŸini koruyor.

Emekli olduktan sonra çalışmaya devam ederken iÅŸveren tarafından iÅŸten çıkarılan ya da haklı bir nedenle istifa eden tüm iÅŸçiler kıdem tazminatını alabilirler.

Emekli olduktan sonra çalışanların yeniden emeklilik gerekçesiyle istifa etmesinde durum deÄŸiÅŸiyor. Kıdem tazminatını almadan aynı iÅŸyerinde çalışmaya devam eden iÅŸçiler, artık fiilen emekliye ayrılmak istediklerinde, hem emeklilik öncesi, hem de emeklilik sonrası döneme iliÅŸkin kıdem tazminatlarını topluca alabilirler.

Ä°kinci ve üçüncü grupta yer alan, yani önceki döneme iliÅŸkin kıdem tazminatlarını alıp emekli aylığı baÄŸlatarak aynı iÅŸyerinde veya baÅŸka bir iÅŸyerinde çalışmaya devam edenlerin yeniden emekliliÄŸi ya da 15 yıl sigortalılık - 3600 gün prim koÅŸulunu ileri sürme hakları bulunmuyor. Ancak, bunlar için baÅŸka bir çıkış yolu bulunuyor. Ä°ÅŸveren anlaÅŸma yoluyla iÅŸ akdini feshetmezse iÅŸçinin 5510 sayılı sosyal güvenlik yasasında saÄŸlanan hakkını kullanarak kıdem tazminatını alması mümkün.

5510 sayılı yasa, emekli aylığı almakta iken çalışmaya devam edenlere istedikleri her an emekli aylıklarını kestirip normal çalışmaya devam etme hakkı tanıyor. Canan Hanım’ın durumundaki gibi olanlar, emekli aylıklarını kestirip normal çalışmaya dönme talebiyle dilekçe verebilirler. Ä°ki üç ay böyle çalıştıktan sonra yeniden emeklilik dilekçesi verdiklerinde, bu kez, emeklilik sonrasındaki çalışma sürelerine iliÅŸkin kıdem tazminatını alabilirler. Böylece 2-3 aylık emekli aylığı kaybı yaÅŸamalarına karşın önceki emekli aylıkları ve tazminata da kavuÅŸmuÅŸ olurlar.

SAÄžLIK GEREKÇESÄ°YLE Ä°ÅžTEN AYRILAN TAZMÄ°NAT ALIR

Emekli olduktan sonra çalışanlar, saÄŸlık sorunlarını gerekçe göstererek de ayrılıp kıdem tazminatı alabili.r Uzun süreli tedavi gerektiren bir saÄŸlık sorunu olan, rapor alarak iÅŸ akdini feshedebilir.

YARGITAY 2005'TE 'TAZMÄ°NAT ALIR' DEDÄ°

Emekli olunduktan sonraki çalışma dönemi açısından kıdem tazminatında örnek teÅŸkil edebilecek Yargıtay kararları mevcut. Bunlardan biri de Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 5 Nisan 2005 tarihli kararı. Ödenmeyen hafta tatili ile bayram ve genel tatil ücretleri nedeniyle sözleÅŸmesini fesheden çalışan için Yargıtay, fesih haklı nedene dayandığı için emeklilik sonrası çalışmalar için de kıdem tazminatına hak kazanıldığının kabul edilmesi gerektiÄŸine karar vermiÅŸti. Yargıtay kararında, “… Davacı iÅŸçinin emeklilik öncesi ve sonrası hizmetleri birleÅŸtirilmek suretiyle kıdem tazminatı isteÄŸinin kabulüne karar verilmelidir” deniliyor.

TAZMÄ°NAT TAVANI MEMURA GÖRE BELÄ°RLENÄ°YOR

Kıdem tazminatının hesaplanması, iÅŸçinin son ücreti üzerinden yapılıyor. Hesaplama sırasında, ücrete ilaveten iÅŸçiye saÄŸlanmış olan para ve parayla ölçülmesi mümkün yemek, giyecek yardımı gibi menfaatler de dikkate alınıyor.Yasada her yıl için 30 gün belirlenen kıdem tazminatı süresi sözleÅŸmeyle iÅŸçi lehine artırılabiliyor. Ancak, toplu sözleÅŸmelerle veya hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatlarının yıllık miktarı, en yüksek devlet memuruna ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.

6 AYDA BİR DEĞİŞİYOR

Bu rakam her 6 ayda bir memur maaÅŸ katsayısına göre yeniden belirleniyor. Ancak bu sene memurlarla aÄŸustos ayında imzalanan toplusözleÅŸmenin ardından memur emekli aylıklarında ilave artış yapıldı. Bu da kıdem tazminatı tavanında 118 lira artış saÄŸladı. Bu yıl ocak – haziran döneminde 3 bin 541.37 lira uygulanan kıdem tazminatı tavanı, temmuz ayında 3 bin 709.98 lira oldu. Memur emekli aylıklarında eylül ayında ilave artış yapılınca, kıdem tazminatı tavanı da 118 lira ilave arttı ve 3 bin 828.37 liraya çıktı. Memur emeklilerine yapılan bu artışlar kıdem tazminatı tavanı dolayısıyla ücreti yüksek olan iÅŸçilere de yansıdı.

TAZMÄ°NAT ALAN EMEKLÄ° ÇALIÅžANIN Ä°ZNÄ° AZALIR

Kıdem tazminatını almak suretiyle emekli olup aynı iÅŸyerinde çalışmaya devam edenlerin izin süreleri kısalıyor. 4857 sayılı Ä°ÅŸ Kanunu’nun 53. maddesi uyarınca, iÅŸçinin izne hak kazanabilmesi için en az bir yıl çalışmış olması gerekir. Yıllık ücretli izin süresi, 1-5 yıl arası çalışan iÅŸçilerde 14 gün, 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 gün, 15 yıldan fazla olanlara 26 gün olarak uygulanıyor.

Bir iÅŸyerinde 15 yıl çalıştıktan sonra emekli aylığı baÄŸlatarak yeniden çalışmaya baÅŸlayan kiÅŸi eÄŸer kıdem tazminatını almışsa ertesi yıl sadece 14 gün izin kullanabilir. Kıdem tazminatını almadan aynı iÅŸyerinde çalışmaya devam ederse yılda 26 gün izin hakkı devam eder.

Ä°HBAR TAZMÄ°NATI HAKKI SÜRÜYOR

Emekli aylığı almakta iken çalışmaya devam edenlerin ihbar tazminatı hakları da diÄŸer iÅŸçilerle aynı hükümlere tabi. Kıdem tazminatını almadan emekli olup çalışanların ihbar tazminatında, emeklilik öncesindeki çalışma süreleri de dikkate alınıyor. Kıdem tazminatını aldıktan sonra aynı iÅŸyerinde veya baÅŸka bir iÅŸte çalışanların ihbar tazminatı hesabında ise sadece emeklilik sonrası sürelerdeki çalışmalar dikkate alınıyor.

Tahsin Akça  -  Ahmet Kıvanç - Haberturk