Bakü Fatihi Nuri Paşa 101 yıl sonra dualarla anılıyor

Azerbaycan'ın baÅŸkenti Bakü'yü, 15 Eylül 1918'de Ermeni çeteleri ve BolÅŸevik birliklerinden kurtaran, Kafkas Ä°slam Ordusu komutanı Nuri PaÅŸa, 101 yıl sonra bile Azerbaycanlılar tarafından dualarla anılıyor.

AÄŸabeyi Enver PaÅŸa'nın talimatıyla henüz 28 yaşındayken, 12 bin kiÅŸilik ordunun başına geçen ve kısa zamanda baÅŸta Bakü olmak üzere Azerbaycan'ın çeÅŸitli bölgelerini düÅŸman iÅŸgalinden kurtaran Nuri PaÅŸa (Killigil) tüm Azerbaycanlıların gönlünde taht kurdu. 

Kafkas İslam Ordusunun kumandanı

1890'da Manastır'da doÄŸan Nuri Bey, ilkokul ve lise eÄŸitimini burada tamamladıktan sonra, 1909'da Manastır Harbiyesinden üsteÄŸmen olarak mezun oldu. Balkanlar'da çeÅŸitli bölgelerde görev yapan Nuri Bey, 1911'de Trablusgarp Savaşı'na katıldı.

Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşı'na katılmasının ardından Nuri Bey'e padiÅŸah yaverliÄŸi rütbesi verildi. Nuri Bey, 1917'ye kadar Trablusgarp ve Bingazi'de görev yaptı, Ä°ngiliz, Ä°talyan ve Fransız kuvvetlerine karşı birçok savaÅŸa girdi.

Enver PaÅŸa, Azerbaycan ve Dağıstan'ın Osmanlı'dan yardım talep etmesi üzerine kurdurduÄŸu Kafkas Ä°slam Ordusunun kumandanlığına kardeÅŸi Nuri PaÅŸa'yı getirdi.

Ä°slam Ordusu'ndan Bakü'nün kurtuluÅŸu için bin 130 ÅŸehit

Gence'ye 25 Mayıs 1918'de ulaÅŸan Kafkas Ä°slam Ordusundaki asker sayısı, Azerbaycan kolordusundan yapılan bin kiÅŸilik takviyeyle 12 bine ulaÅŸtı. Güzergahındaki Göyçay, Salyan, AÄŸsu ve Kürdemir'i de BolÅŸevik birlikleri ve Ermeni çetelerinden temizleyen Kafkas Ä°slam Ordusu, 15 Eylül 1918'de Bakü'yü kurtardı. Kafkas Ä°slam Ordusu, Bakü'nün kurtuluÅŸu için bin 130 ÅŸehit verdi.

Nuri PaÅŸa, Azerbaycan'da gittiÄŸi her yerde saygı ve hürmetle karşılandı. Azerbaycanlılar, kurtarıcıları olan ordunun kumandanını evlerinde misafir etmek için birbirleriyle yarıştı. 

Bakü'de büyük coÅŸku ile karşılanan Nuri PaÅŸa, Tezepir Camisi'nde minbere çıkarak halka hitap etti. Söz konusu minber, "Nuri PaÅŸa minberi" diye anılıyor ve camide korunuyor. PaÅŸanın Gence'de konakladığı ev de müze olarak faaliyet gösteriyor. 

"Azerbaycan'ın istilası kalbimi çok sızlattı"

Mondros Mütarekesi imzalandıktan sonra Kafkas Ä°slam Ordusu Bakü'yü terk etmek zorunda kalırken, Nuri PaÅŸa Ä°ngilizler tarafından Batum'da tutuklandı. Nuri PaÅŸa, 8 AÄŸustos 1919'da yargılanmak üzere götürülürken Kafkasyalıların yardımıyla hapisten kaçmayı baÅŸardı. 

Kurtardığı Bakü'nün daha sonra BolÅŸevikler tarafından iÅŸgal edilmesi PaÅŸa'yı çok üzdü. Azerbaycanlı Cabbar Ertürk, 1956'da kaleme aldığı "Anayurtta Unutulan Türklük" isimli kitabında Nuri PaÅŸa'nın ÅŸu ifadesine yer verdi: 

 "AÄŸabeyimin (Enver PaÅŸa) ÅŸehit olması kalbimi ne kadar sızlattıysa, Azerbaycan'ın istilası kalbimi ondan daha çok sızlattı. AÄŸabeyim bir faniydi. Fakat Azerbaycan'daki Türklük ebedidir. KeÅŸke hayatımı kaybetseydim de Azerbaycan TürklüÄŸün dışında kalmasaydı." 

AA