Asrın projesiyle su götürüldü kavga çıktı

Ä°ÅŸletmeyi kimin yapacağı hâlâ belirsizliÄŸini korurken, belediyeler isyan bayrağını açtı. Çünkü önerilen tahsilat yöntemi en büyük geliri su olan belediyelere yeterli gelmiyor.

TÜRKÄ°YE’nin asrın projeleri arasındaki deniz altından askılı boru sistemiyle KKTC’ye su götürülmesi projesi tamamlandı. Su geldi ancak iÅŸletmesini kimin yapacağı hâlâ belirsiz. Ortaya çıkan ‘iÅŸletme krizi’, KKTC’de koalisyon hükümeti ortaklarını da karşı karşıya getirdi.

Hükümetin bir kanadı suyun yap-iÅŸlet-devret yöntemiyle özelleÅŸtirmesine karşı çıkarken, diÄŸer ortak destek veriyor. Krizin temelinde ise, KKTC devletinin belediyelere suyu çok yüksek oranlarda zararına satması ve özelleÅŸmesi halinde belediyelerin en büyük gelirlerini yitirecek olması yatıyor.

Su iÅŸleri dairesinin verilerine göre 1 ton suyun devlete maliyeti 1 liranın üzerine çıkıyor. Belediye ise suyun tonu 10 kuruÅŸa alıyor ve maliyetin çok altına aldığı suyu halka satarken, kademeli bir fiyat uyguluyor. 

30 MÄ°LYON METREKÜP

KKTC su iÅŸleri dairesi yetkililerinin verdiÄŸi bilgilere göre, 300 bin nüfuslu ülkede devlet yıllardır bilinçli bir ÅŸekilde zarara uÄŸratılıyor. Su yönetiminde oluÅŸturulan yapı, yılda 30 milyon metreküp içme suyu tüketen KKTC’de devletin milyonlarca lira zarara uÄŸraması ve bütçe açığı olarak Türkiye’den mali yardım talep edilmesine neden oluyor.

Ä°ktidardaki solcu Cumhuriyetçi Türk Partisi’nin (CTP) karşı çıktığı, küçük koalisyon ortağı Ulusal Birlik Partisi’nin (UBP) ise, desteklediÄŸi yap-iÅŸlet-devret modeli, ülke gündeminin birinci maddesi oldu. Ada’da yapılan tartışmalarda sol siyaset ve sendikalar özelleÅŸtirmenin olumsuz yanlarına odaklanırken, karşı çıkan kesim, devletin bilinçli bir ÅŸekilde zarara uÄŸratılmasını ön plana çıkartıyor. 

28 BELEDÄ°YE YAPIYOR

Ada’daki su dağıtım ve tahsilat iÅŸini 28 belediye gerçekleÅŸtiriyor. Türkiye’nin önerdiÄŸi tahsilatın da dahil olduÄŸu yap-iÅŸlet-devret modelinde belediyelere gelir payı verilecek. Ancak verilecek pay belediyelere yeterli gelmiyor.

Belediyeler personel giderlerinin önemli bölümünü su satışından elde edilen gelirle karşılıyor. 28 belediye, su iÅŸletmesini yürütmek amacıyla BESKÄ° adlı özel bir ÅŸirket kurdu. Belediyeler özel ÅŸirket çatısı altında fatura tahsilatındaki tekellerini korumayı amaçlıyor.

Türkiye ise, yıllık 75 milyon metreküp su kapasiteli 1.6 milyar dolarlık asrın projesinin de sübvansiyon sistemiyle iÅŸletilerek zarar etmesini istemiyor. Bu nedenle suyun belediyelerin gelir ortağı olacağı yap-iÅŸlet-devret modeliyle iÅŸletilmesini istiyor. Türkiye suyu KKTC’ye bedava veriyor.

Ancak iÅŸletim maliyetinin karşılanmasını talep ediyor. Türkiye ile KKTC arasında suyla ilgili protokol 2012’de her iki ülkenin parlamentolarında onaylandı. Protokolde yap-iÅŸlet-devret yöntemiyle iÅŸletim de bulunuyor.

KKTC’de su iÅŸletim sistemi nasıl çalışıyor 

-KKTC’de günümüzde su tüketimi açılan kuyularla yer altı sularından karşılanıyor. 

-Su iÅŸleri dairesinin verilerine göre 1 ton suyun devlete maliyetÄ° 1 liranın üzerine çıktı. 

- Su iÅŸleri dairesi, yüksek maliyetine raÄŸmen belediyelere 3 ayrı tarifeden suyu zararına satıyor. 

- Kuyuların iÅŸletmesini (elektrik maliyeti) belediye karşılıyorsa, suyun tonu 10 kuruÅŸ, tüm maliyetleri su iÅŸleri dairesi karşılıyorsa 25 kuruÅŸ, özel sektörden deniz arıtmasıyla satın alınıyorsa, 35 kuruÅŸ.

- Su iÅŸleri dairesi GazimaÄŸusa kenti ve Bafraturizmbölgesinde özel sektörün iÅŸlettiÄŸi 2 deniz suyu arıtma tesisinden de su satın alıyor. Devlet arıtılmış suya 1.5dolarödüyor, ancak belediyelere 35 kuruÅŸa satıyor. 

-Belediyeler ise, maliyetin çok altına aldığı suyu halka satarken, kademeli bir fiyat uyguluyor. Su tüketimi artıkça fiyat artıyor. Bir hanenin aylık su tüketimi, yaz aylarında 40 ton, kış aylarında 30 ton. Ortalama ton satış fiyatı da 3 lira.

- Belediyeler su satışından önemli miktarda kâr ediyor. Ancak buna raÄŸmen, belediyelerin neredeyse tümü farklı nedenlerle ekonomik sıkıntı içinde. * 28 belediyenin büyük çoÄŸunluÄŸu tahsilatın ancak yüzde 50’sini gerçekleÅŸtirebiliyor.

"HÜKÜMET KRÄ°Z ÇIKARABÄ°LÄ°R"

Koalisyon hükümetinin küçük ortağı milliyetçi Ulusal Birlik Partisi’nin Genel BaÅŸkanı Hüseyin Özgürgün, su yönetiminin özelleÅŸtirilmesi gerektiÄŸini savunarak, bu konuyu hükümet ortaklarıyla defalarca konuÅŸtuklarını açıkladı.

Özgürgün, “Aslında hükümet iyi gidiyor ancak su konusu gerçekten hükümeti etkileyebilecek bir noktada duruyor” dedi. Türkiye’nin bir milyar doların üzerinde harcama yaparak asrın su projesini gerçekleÅŸtirdiÄŸine dikkat çeken Özgürgün, “Bunu Türkiye yani anavatanımız yapmıştır.

Buraya kadar ulaÅŸtırılmış büyük bir yatırım var. Bu konuda Türkiye’nin söyleyeceÄŸi çok önemli ÅŸeyler olduÄŸunu düÅŸünüyorum. Yani, “Burada biz yaparız, ÅŸöyle yaparız’dan çok, anlayışla ve inatlaÅŸma olmaksızın Türkiye ile iÅŸbirliÄŸi içerisinde en doÄŸrusunu bulup ona göre bunun yapılması gerekmektedir.

Kıbrıs’ta suyun dağıtımının özelleÅŸtirilmesine talip olanların ihaleye girmesi gerek. ÖzelleÅŸtirme olursa belediyelerin devre dışı kalma endiÅŸesi var ancak bunlar çözülmeyecek konular deÄŸil” diye konuÅŸtu. 

Belediyeler: Gelirimiz gidecek 

TÜRKÄ°YE’nin önerdiÄŸi tahsilatın da dahil olduÄŸu yap-iÅŸlet-devret modelinde belediyelere gelir payı verilecek. Ancak verilecek pay belediyelere yeterli olmuyor. Belediyeler personel giderlerinin önemli bölümü su satışından elde edilen gelirle karşılıyor. 26 belediye, su iÅŸletmesini yürütmek amacıyla BESKÄ° adlı özel bir ÅŸirket kurdu. Belediyeler özel ÅŸirket çatısı altında fatura tahsilatındaki tekellerini korumayı amaçlıyor.

Kaynak : AA, Hürriyet