Yasin Börü ve Kitlelerin Acımasızlığı

“Bir grup sokak ortasında onları sıkıştırmış. Onlar da kaçıp bir eve  sığınmışlar. Evdeki kadın onlara karışmamış fakat eÅŸi dışarıdaki saldırganlara  telefon açıp, ‘IŞİD’cılar burada’ demiÅŸ. Onlar da IŞİD üyesi olmadıklarını  belirtmiÅŸler, ancak ikna edememiÅŸler. Bunun üzerine ev sahibi saldırganlara  kapıyı açmış. Onlar da 4 genci silahla taradıktan sonra Yasin ve 2 arkadaşını 3.  kattan atmış. Bu da yetmez gibi cesetlerine de iÅŸkence yapılmış.”

“OÄŸlum vahÅŸice öldürülmüÅŸ. Gencecik çocuÄŸumun cesedi tanınmayacak  haldeydi. Ayağındaki ben’den teÅŸhis edebildim. Bir kurt, koyunu dahi o ÅŸekilde  parçalamaz..”

“OÄŸlum köseydi. Cesedini de bu nedenle ve ameliyat izinden teÅŸhis  ettim. Sadece sırtında yaklaşık 50 bıçak izi vardı. Yakmaya çalışmışlar, araba  ile üzerinden geçmiÅŸler. Görgü tanıklarının ifadesine göre, çocuklara iÅŸkence  yapılırken balkondan seyreden kadınlar zılgıt çekerek, ‘yakın bunları’ demiÅŸ.  Bunu söyleyenlerin çocuÄŸu yok mu?”

6-7 Ekim 2014’de Kaboni bahanesiyle, Diyarbakır’da yapılan izinsiz gösterilerde katledilen Yasin Börü ve arkadaÅŸlarının ebeveynlerinin sözleri yukarıdakiler. Olayın 25 Kasım 2015’de Ankara’da ikinci davası görüldü ve Ocak ayına ertelendi. Bir süre sonra suçlular cezasını bulsa da, o ailelerin içindeki ateşın harı asla düÅŸmeyecek, sadece bu acıyla yaÅŸamayı öÄŸrenecekler.

Dikkatinizi çekmek istediÄŸim ÅŸey, insanın kanını donduran yukarıdaki cümleler. Çocukların sığındığı evin sahibi, çocukları bu gözü dönmüÅŸ katillere teslim ederken, hiç bir rahatsızlık duymuyor. Muhtemelen o da bir baba. Tanıkların ifadesine göre, çocuklara iÅŸkence edilirken, balkondan seyredip zılgıt çekerek, ‘yakın bunları’ diyen kadınlar da, muhtemelen anne.

Ä°çim daraldı bu cümleleri yazdıktan sonra.  Bir süre, hiç bir ÅŸey yapmadan öylece kaldım. Orayı düÅŸündüm, delirmiÅŸ maskeli kalabalığı, katledilen çocukların cesetlerinin üzerinden araçla geçilmesini ve kendini kaybederek balkonda zılgıt çeken 

kadınları….

Cinayetten beri aklıma düÅŸtükçe canımı sıkan, o zılgıt çeken kadınlardı. Nasıl bir ruh haliydi bu? Nasıl bir nefret, nasıl bir kimlik-kiÅŸilik, tip vs. Özel zevkleri nelerdi? Mutlu muydular, severek mi evlenmiÅŸlerdi, çocukken ya da ÅŸimdi ÅŸiddete mi maruz kalmışlardı? Evlerinde çiçek var mıydı mesela ya da hayvanları severler miydi?

Ertesi sabah, güzel bir kahvaltı sofrası kurmuÅŸlar mıdır? Alış veriÅŸe çıkılmış mıdır? Anne-babaları hayatta ya da birlikte miydiler o gün? Film ya da dizi izlerken, kötü kahramanlara kızıyorlar mıdır? Kötü kayınvalide-görümce-gelin profillerini eleÅŸtiriyorlar mıdır?

Çocukları düÅŸse, dizi kanasa ya da biri vursa onlara… Böyle onlarca soru döndü kafamda. Belki karşılaÅŸsak bir yerde, devletin onları nasıl ezdiÄŸini, iÅŸkenceleri, zulmü ve geçmiÅŸte yaÅŸanan acıları anlatacaklar. Hatta belki gözleri dolacak… Belki de çok iyi insanlardır. Neden; ama nasıl olabiliyor böyle insanlar diye düÅŸünürken; kitle psikolojisiyle ilgili çeÅŸitli çalışma ve deneyleri hatırladım. HoÅŸ, daha da moral bozucuydu.

Bu konudaki çalışmalara temel oluÅŸturan Le Bon, oldukça sert saptamalar yapmış ve kalabalığı, ilkel, korkunç ve kaba olarak tarif etmiÅŸ. Tek başına bireylerin algı, zeka ve davranışlarının farklı ya da benzer olmasının hiç önemi olmadığını, kitlenin kendi kolektif ruhunu dayatarak bireyin yalnızken yapmayacağı ÅŸeyleri kitleyle yapabileceÄŸini söylemiÅŸ. Prof. Asch ise, bireyin doÄŸru bulmadığı ÅŸeyi ısrarla yapan bir grup içindeyken sessiz kaldığını, açıktan itiraz edemediÄŸini belirtmiÅŸ.

Kudüs’te 1960’lı yıllarda yargılanan Nazi Subayı A. Eichmann davasını takip eden H.Arendt de  subayın zulmetmekten zevk alan bir sosyopat olmadığını, iÅŸinde terfi etmek için bunu yaptığını, ancak muhakeme yerine kliÅŸelere dayalı bir düÅŸünme biçimi olduÄŸunu söyler. 

Bu konuda önemli çalışmalardan biri de Milgram Deneyi’dir. Bireylerin otoriteye itaatini deneylemiÅŸ, sıradan, iÅŸinde gücünde insanların, nasıl bir zalime dönüÅŸebileceÄŸini ispatlamıştır. Üstelik, çeÅŸitli varyasyonlarıyla çok önemli veriler koymuÅŸtur ortaya. Oldukça ÅŸaşırtıcı ve can sıkıcı sonuçlardı. Hepimizin, kolayca bir caniye dönüÅŸme ihtimali hayli yüksekti. SS kitlesini iyi kullanan Hitler’in; “Ä°nsanların çoÄŸunun muhakeme yeteneÄŸinin olmaması, muktedirler için ne büyük bir nimettir” demesi, yine Arendt’in de Nazi subayı için, “muhakeme yeteneÄŸi olmayan ahmak” tanımıyla, bunun ne denli önemli olduÄŸunu anlıyoruz. Bu arada; Milgram deneyinin bir önemli verisi de; kadınların, komutlara itaat ederken, erkeklere oranla daha fazla iç muhasebesi yapmasıydı.

Kitlelerin iÅŸlediÄŸi cinayetleri bu psikolojiyle açıklamaya kalkarsak, herkes masum olur; kimsenin kimseye sözü olmaz. O zaman  muhakeme yeteneÄŸi ve iç muhasebe gibi kavramları, bu kadar geliÅŸmiÅŸ bilim ve teknolojinin yanında çok ihmal ettiÄŸimizi görüp, ÅŸimdi de bilim adamlarının bu konulara ağırlık vermesini isteyelim. Birey olarak bize düÅŸen ise; çocuklarımıza daha iyi bir dünya bırakmak için, ÅŸefkat, merhamet ve vicdan gibi deÄŸerlerin içini doldurarak anlamak ve anlatmak olmalı.

Zira; insandaki erdemin ihmal edildiÄŸi bir medeniyet, ne kadar geliÅŸirse geliÅŸsin çökmeye mahkumdur.