Pİ‘nin Gizemi

“ Matematikte belki de hiçbir simge pi sayısı kadar gizem, romantizm, yanılgı ve insan ilgisi yaratmamıştır. “ 
                                                                                                                                           William L. Schaaf

Pi sayısı, matematik biliminde oldukça geniş bir alanda kullanılan ve bilinen insanlık tarihinin en eski dönemlerinden bu yana merak uyandıran, “gizemlerle dolu” bir sabittir.

        “Pi günü”, her yıl 14 Mart’ta ülkemiz de dahil olmak üzere tüm dünyada okullarda, üniversitelerde ve bilim çevrelerinde çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. Bu etkinlikler çerçevesinde matematik ve geometri yarışmaları düzenlenmekte,pi günü pasta ve kurabiyeler yapılmakta ,  pi gününe özel t-shirt, kupa vb. ürünler de üretilmektedir.            Bu arada bazı ülkelerde 22/7 değerinden dolayı 22 Temmuz tarihinde de kutlandığını hatırlatmak istiyorum..

Bu sayı aslında bir orandır ve çemberin çevresinin çapına bölümünden elde edilir.

Yani çapı 1 m olan bir çemberin etrafına tam çapını kapsayacak şekilde ip bağlarsak çemberimiz 3,14 m yol gidecek demektir. Bu sayı aslında sıradan bir sayı değildir.Basit görünmesine rağmen değiştirilemez sabit bir irrasyonel sayıdır. Matematiğin birçok hesaplanmasında örneğin ; daireler, yaylar  gibi…. Pi sayısına rastlarız.

Peki Pİ sayısını kim buldu ? 

Pi sayısının nasıl ve kim tarafından bulduğu kesin olarak bilinmemektedir. Bunun sebebi pi sayısının farklı devirlerde farklı milletler tarafından kullanmasıdır. Babillerden beri Orta Doğu ve Akdeniz uygarlıklarının Π sayısının varlığından haberdar oldukları bilinmektedir ve farklı uygarlıklar Π sayısı için farklı sayılar kullanmıştır  Ama bu sabite “Pi” adını veren Yunanlılar olmuştur.

Sembolü, Yunan alfabesinin 16. harfidir. Bu harf, aynı zamanda, Yunanca çevre (çember) anlamına gelen “perimetier” kelimesinin de ilk harfidir. İsviçreli matematikçi Leonard Euler, 1737 yılında yayınladığı eserinde, daire çevresinin çapına oranı söz konusu olduğunda, bu sembolü kullanmıştır. Leonard Euler’den önce gelen bazı matematikçiler tarafından da, bu sembol kullanılmıştır. 

Pi’nin kaç basamağını biliyorsunuz?

Pi’nin rakamlarını belleme de çok kişinin ilgisini çekmiştir. Bu konudaki rekor Pİ’nin ilk             67 890 rakamını bellemiş olan Lu Chao adındaki bir Çinliye aittir. Guinness Dünya rekoru olarak kayda geçen bu olay 24 saat 4 dakika almıştır. 2006 yılında  Akira Haraguchi adında bir Japon Pi’nin 100 000 rakamını ezberlediğini söylemişse de bu durum resmen izlenip bir rekor olarak kayda geçmemiştir.

İlk 100 basamağı şu şekildedir:

3.1415926535897932384626433832795028841971693993751058209749445923078

164062862089986280348253421170679…

Uygarlıklar pi’yi kaç aldı?

Milattan Önce 2000 yılına kadar Babilliler ve Mısırlılar her çemberin çevresinin çapına olan oranının eşit olduğunun farkındaydılar. iki toplumda genel olarak pi = 3 değerini kullanıyorlardı. İlk gerçek değerin,MÖ 200 yılında Arşimet tarafından kullanılır. Arşimet; pi sayısının değerini hesaplamak için bir yöntem vermiş ve pi değerini 3+1/7 ile 3+10/71 arasında tespit etmiştir. Bu iki kesrin ondalık sayı karşılığı 3,142 ve 3,1408 dir.

M.Ö. 2000 yılı dolaylarında Babiller Π= 3,125; Antik Mısırlılar ise Π=256/ 81 yani yaklaşık 3,1605′ i kullanmaktaydı. Eski Yunanda √10 ya da 3,162 sayısı kullanıldı. Archimedes ise (M.Ö. 287- 212) 3.10/71 ve 3.1/7 sayısını Pi sayısı olarak kullanmıştır. M.S. 500 yılı civarında Pi sayısı için 3, 1415929 olarak kullanılıyordu. 1424 yılında İran’ da virgülden sonraki 16 basamağı doğru olarak biliniyordu. 1596 yılında Alman Ludolph van Ceulen, Pi’ nin virgülden sonraki 20 basamağını hesapladı ve bu sayı Avrupa’ da Ludolph sabiti olarak bilindi. O tarihten sonra Pi sayısının virgülden sonraki milyarlarca basamağı hesaplanmıştır Bu sayı kimi kaynaklarda Ludolph sayısı ve Arşimet Sabiti olarak da bilinmektedir..

Hakkındaki bütün bilgiler pi’nin içinde mevcut

Tamamen rastsal özelliği bulunduğu varsayılırsa, pi yeterince uzunlukta yazıldığında, her rakam dizisini pi içinde bulabilirsiniz. Yani doğum gününüzü, telefon numaralarınızı, ya da rastgele yazacağınız her hangi bir sayı pi’nin bir yerlerinde vardır. Daha da ileri gidelim. Harflerle sayıları birbirine dönüştüren bir kod üretildiğinde kuramsal olarak her hangi kişinin veya kurumun adını, bir sözü, cümleyi, hatta bir kitabı pi içinde bulabilirsiniz.

Pi ile Pie

Pi ile turtanın ingilizcesi “Pie”ın okunuşu aynı olduğu için yurt dışında pi ile turtanın sıkı bir bağları vardır.Hatta Pi günü turtalar ile kutlanır.

Pi çılgınlığı o kadar yaygınlaşmış ki edebiyat satırlarında bile yer alır olmuş. Edebiyatta.

“Pilish” olarak bilinen pi sayısı kısıtlamalı yazı ve şiir yazma sanatı da pek çok yazar tarafından kullanılmıştır. Bu teknikte şiir yazıldığında arka arkaya gelen her kelimedeki harf sayısının pi sayısındaki sırada olması için uğraşılıyor. 

Pi’nin kendi müziği bile vardır. 

İlk olarak Lars Erickson  pi sayısını kullanarak  en basit  anlatımla kısaca her notaya bir sayı vererek Pİ ‘nin  müziğini oluşturmuştur. 

Sağlık ve mutlulukla kalın…