Sevgili dostlar bu yazıyı Kenya'nın ikici büyük şehri Mombasa'dan yazıyorum. Uzunca bir süredir ara verdiğimiz mektuplara da başlama vesilesi olur inşallah. Mombasa Afrika-Islam tarihinde önemli yeri olan bir şehir. Mombasa'nın yetiştirdiği önemli ilim adamı (Afrikalılar adlı kitabı Türkçe'ye çevrilen) Ali Mazrui'nin deyimiyle Mombasa'ya İslam geldiğinde daha İstanbul fethedilmemişti.
10. yüzyılda Müslümanlar Afrika'nın bu bölgesinde etkin olmaya başlarlar. Bu tarihlerde şimdi Mombasa'nın yaklaşık 300 km kuzeyinde güzel bir balıkçı kasabası olan Lamu burada kurulan Müslüman devletin başşehri idi. Bilahare daha güneye inen Müslümanlar Mombasa'ya bir kale yapmışlar ve burayı merkez alarak bugünkü Kenya ve Tanzanya hatta Mozambik'in sahil kısımmlannı kapsayan bir emirlik kurarlar. 15.yüzyılda Potekiz'lilerin saldırısına uğrayan Müslümanlar Osmanlı'dan da yardım isterler hatta küçük bir filo yardıma gönderilir. Bu gelen leventler bilahare burada kalır, evlenirler ve yerleşirler. Hâlâ burada kendisinin Türk kökenli olduğunu söyleyenler herhalde bu leventlerin torunları olsa gerek.
Bilahare Portekizliler burayı işgal eder ancak 17.yüzyılda merkezi bugün Tanzanya'nın bir parçası olan Zenzibar adası olan Müslüman krallık burayı Portekiz işgalinden kurtarır ve İngiliz sömürgesi olacağı 19.yüzyıl sonuna kadarda yönetir. 1880'lerde Avrupalı büyük güçlerin Afrika'yı paylaşımında Kenya ve tabiiki Mombasa İngilizlerin payına Tanzanya Almanların payına düşer. 1.Dünya Savaşı bozgunundan sonra Almanlar Tanzanya'yı da İngilizlere bırakır.
Burada Avrupa'nın 19.yüzyılda Afrika'da başladığı sömürgeleştirme dalgasından kısaca sözetmek istiyorum. Çünkü tarihi anlamadan bugünkü problemleri anlamak mümkün olmuyor. Avrupalılar 19.yüzyıla gelmeden öne doğu Afrika'ya ciddi bir Arap etkisi mevcut idi.Bu Müslüman Araplar kıyıları yerleşim yeri olarak seçmiş ve içerilerle ticaret yapıyorlardı. Ticaretin ana alanlarından biri de maalesef köle ticareti idi. Kıyılan Müslümanlaştıran Araplar içerilerdeki animistleri sadece bir ticaret metaı olarak görmekte idiler ve taa 19.yüzyılın ikinci yarısına gelinceye kadar içeri kısımlarda hemen çok az Müslüman yaşıyordu. Aynı şey Sudan'ı kuzeyindeki Arap Müslümanlar tarafından Güney Sudan'daki animistlere yönelik olarak da devam ediyordu.
1800'lerin başında Avrupada ciddi bir kölecilik karşıtı akım gelişti ve Batı Afrika'dan Amerika kıtasına yapılan (daha çok İngiliz ve Amekrika'lılar tarafından yapılan) köle ticaretini yasaklattı. Tabii bunda Fransız devrimiyle birlikte gelişen insan hakları gibi kavramların etkisi olmakla beraber büyüyen kapitalist burjuvazi için işçiliğin kölelerden daha ucuza gelmesinin rolüde vardı. Ancak sebebi ne olursa olsun bu akım bu utanç ticaretini yasaklattı. Fakat Doğu Afrika'da ve Sudanda Araplar eliyle yürütülen batıya göre daha düşük hacimli köle ticareti hala devam ediyordu.
Bu döneme bölgeye gelen ve bugün Zamba olarak bilinen bölgede uzunca süre yaşayan Dr Livingstone (kendisi hem tıp doktoru hemde misyonerdi) bu bölgedeki köle ticaretini de yasaklatmak için batı kamuoyuna yönelik çalışmalar yaptı. Livingstone meşhur 3 C politikasını savunuyordu. Afrika için Commerce (ticaret), Christianity
(Hıristiyanlık), Civilisation (medeniyet). Bu dönemde Afrika ciddi bir misyoner akımına uğradı. Bu gelen misyonerler içeri kısımlarda yaşayan animistlere onları Arapaların köle ticaretinden kurtaracaklarını söylediler. Kölecilik yüzünde Araplardan nefret eden bu insanları kolayca Hıristiyanlaştırdılar. Kıyılarda yüzyıllarca hüküm süren Müslümanlar maalesef bugün bu bölgelerde azınlık durumunda. Özellikle sömürge döneminde misyonerlerin önünü açan yerli çocukları açtıkları okullarda yetiştiren batılı yönetimler ayrılırkende ülkeleri yetiştirdekleri bu Hıristiyan elite terkettiler. Çünkü sömürge dönemide batılı okullardan yetişip toplumda etkin mesleklere sahip bu kişiler (özellikle avukat ve doktorlar bağımsızlıkta önemli rol oynadılar) ülke bağımsız olunca da yönetimde görev aldılar. Bunların bir kısmi bazen açık (Kenya eski devlet başkanı Moi gibi) bazende örtülü (Tanzanya eski devlet
Facebook Yorum
Yorum Yazın