Seyahat biletlerinizi, okul diplomalarınızı, kartvizitleri, adınıza veya iÅŸletmenize düzenlenmiÅŸ faturaları, size bir ÅŸekilde verilen çeÅŸitli davetiyeleri, önemli gün ve gecelere özel basılı broÅŸür veya objeleri, haberin anlam ve önemine yönelik gazete kupürleri, dergi insörtleri, mektup ve zarfları, hatıra olarak dağıtılmış eÅŸantiyon ve reklam promosyon objelerini, eski fotoÄŸraf ve tebrik kartlarını, el yazısı ile yazılmış deÄŸerli deÄŸersiz kâğıt parçalarını velhasıl özetle gündelik yaÅŸama ait ”ıvır zıvır” olarak nitelendirilebilecek kısa ömürlü küçük ve geçici belgeleri ifade eden ne varsa biriktiriyor, özenle saklıyor ve zaman zaman inceleyerek istifade ediyorsanız sizin de efemerist bir yanınız var diyebiliriz.
Yukarıdaki paragrafı okuduktan sonra bir çoÄŸunuz efemerist de nedir? diye soracaktır belki. Hemen açıklayalım, Efemera koleksiyonu yapan koleksiyonerlere efemerist denir. Efemera ise gündelik yaÅŸama ait ıvır zıvır, kısa ömürlü, küçük ve geçici belge niteliÄŸi taşıyabilen materyallerin genel adıdır.
Daha detaylı anlatmak gerekirse, kısa süreli bir amaç için düzensiz olarak üretilen (seçim broÅŸürleri, el ilanları), biriktirmek amacıyla üretilmeyen (antetli zarf, kartvizit, noter evrakları), bir amaç için üretilen (tanıtım broÅŸürleri, müze giriÅŸ biletleri, uçak ikaz kartları), resmi veya gayri resmi evrak hükmünde olan (tapu, fatura, makbuz, davetiyeler ), yararlılığı deÄŸiÅŸken olan (mektup, reçete, prospektüs, kullanma talimatları) gerçek deÄŸerleri zamanla anlaşılan (gazete nüshaları, genelgeler, fotoÄŸraflar ), koleksiyoncular tarafından koleksiyon malzemesi olarak da deÄŸerlendirilebilinen (posta kartları, posterler, rozetler, sinema afiÅŸleri ), günlük yaÅŸamanın bölük pörçük mater
yalleri gibi (tarifeler, tebrik kartları, haritalar, sertifikalar, senetler, ulaşım biletleri) kısa ömürlü, geçici belgelerin tamamına efemera denir.
Efemera koleksiyoneleri genelde belirli konusu olan tematik koleksiyonlar yaparlar. Ancak genel koleksiyon yapan efemera meraklıları da vardır. Genel koleksiyonlarda alan belirlemek ve belirli konularda yoÄŸunlaÅŸmak zordur. Tematik koleksiyonların çok çeÅŸitli baÅŸlıklar altında oluÅŸabileceÄŸi gibi genel olarak iki ana kategoride oluÅŸur. Birincisinde belirli türlerde ( tren biletleri, sigara paketleri, posterler ) materyalleri içerir, ikincisinde ise belirli konu ve temaları içeren ( bir markaya ait tanıtım materyalleri, kurum hatıra objeleri, belirli resmi daire evrakları ) materyallerden oluÅŸur.
Bugün özel koleksiyonerlerin haricinde bazı kütüphane ve müzeler, belirli alanlarda efemera koleksiyonları barındırmaktadır. Daha da önemlisi efemeranın bir bilgi kaynağı, arÅŸiv belgesi olabilme konusu, uzmanları tarafından tartışılmaktadır. Günümüzde efemera koleksiyonerliÄŸini kurumsal anlamda gerçekleÅŸtiren resmi kurum sayısı çok azdır. Son yıllarda gayri resmi organizasyonlar ve ÅŸahıs koleksiyonları ile efemera belge koleksiyonlarına ilginin artması sevindirici bir geliÅŸmedir. Bu anlamda dernekleÅŸen, sosyal aÄŸlar ile birlikte hareket eden, bilgi ve belge paylaÅŸan, efemera mezatları ile gündemi ve ortamı canlı tutan efemera çalışmaları hızla yaygınlaÅŸmaktadır.
Efemera aynı zamanda sosyal yaÅŸama ait bilgilerin elde edilebileceÄŸi, sosyal tarih araÅŸtırmalarında yararlanılan belge niteliÄŸi olarak da ayrı bir öneme sahiptir. Gündelik yaÅŸamın ayrıntılarını belgeleyen efemera belgeler; gelecek kuÅŸaklara kültürel ve tarihsel çalışmalarda ışık tutmaktadır. Biriktirilerek koleksiyon yapılan, hatıra olarak saklanan ve gelecek kuÅŸaklara aktarılan doÄŸum, düÄŸün veya ölüm ilanları, teÅŸekkür-takdir belgeleri, posterler, seyahat biletleri, askerlik belgeleri, siyasi parti el ilanları, ticari materyaller ve benzerleri, hemen hemen sosyal hayatın tamamında kullanılan belgeler olması dolayısı ile toplumsal hafıza ile kültürel ve tarihsel seyir hakkında ayrıntılı malumat verebilmektedir.
Kısa ömürlü, geçici belgeler diye tabir edilen efemeralar önemsiz gibi görünmekle birlikte nice büyük eserlerin ortaya çıkmasına, kaybedilen unutulan ÅŸiir ve hikmetli sözlerin hatırlanmasına, tarihi gerçekliklerle örülü vesikaların gün yüzüne çıkmasına, mektuplarda saklı kalmış enterasan gerçek hikâyelerin romanlaÅŸarak birer edebi ÅŸahesere dönüÅŸmesine, bir fotoÄŸrafta saklı anın veya olayın canlanmasına yaradıklarını düÅŸündükçe bu materyallerin önemini daha iyi anlayabilmekteyiz.
Üzerinde resmi de bulunan 'Türk inciri ve üzümü yerseniz Türk gibi genç kalırsınız' yazılı reklam broÅŸürü olmasaydı,1960 lı yıllarda 157 yıl yaşında hayatını kaybeden Zaro AÄŸa’yı ne kadar hatırlayabilecektik? Üzerlerinde güzel yurdumuzun müstesna köÅŸelerine ait manzaraları ve kültürel zenginlikleri resmedilmiÅŸ kibrit kutuları; digital imkânların olmadığı zamanlarda zihinlerde ne kadar yer edebilirdi ki? Ticaretimizin sadece kar zarar üzerine kurulu olmadığını, aynı zamanda esnaflık ahlakı ile de manevi kazanç saÄŸlanabileceÄŸini, sakladığımız eski fatura nüshalarının altında yazan “Malımızdan hayır görünüz” ibaresinden de öÄŸrenmedik mi? Yırtık ve sararmış fotoÄŸraflarda sıla özlemi, arkadaÅŸ veya dost hatıraları, unutulmaz anıları her bakışta yeniden yaÅŸamadık mı?
Ä°nsanlığın kolektif sosyal hafızanın ebedileÅŸtirilmesine büyük katkısı olan efemera koleksiyonerliÄŸi; korumaya deÄŸer bulunan kültürel mirasın kuÅŸaktan kuÅŸaÄŸa aktarılmasını geçmiÅŸte olduÄŸu gibi gelecekte de saÄŸlayacaktır.
Facebook Yorum
Yorum Yazın