Sanıyorum bu yazı yayınlandığında Türkiye’de Korona’dan daha büyük bir tantana koparacak olan İş Bankası hisselerinin hazineye devri işlemleri bitmiş olacak.
Cumhuriyet döneminin ilk ulusal bankası olan İş Bankası, Mustafa Kemal Atatürk’ün direktifleriyle İzmir Birinci İktisat Kongresi’nde alınan “büyük sermayeli milli bir tedavül bankası teşkil edilerek sermayesinin yalnız ahali tarafından temini kabil olmadığı takdirde bir kısmının hükûmet tarafından hisse senedi satın alınmak suretiyle temini ve mütebaki sermayenin münhasıran Türklere aidiyeti” kararı doğrultusunda[ Celal Bayar’ın liderliğinde Ankara’da 10 personel ile hizmete başlamıştır.
Kurtuluş Savaşında, İngilizlere karşı bağımsızlık mücadelesi veren Türk Halkına 250 bin lira yardım yapan Hintli Müslümanların gönderdiği para, Türkiye İş Bankası’nın kuruluş sermayesi oldu. Hisselerin% 41,5’ı Mustafa Kemal Atatürk’e verildi, ölümünden sonra Cumhuriyet Halk Fırkasına devredildi. Kuruluşta geri kalan hisseleri de 32 kişiye eşit olarak dağıtıldı.
İş Bankasının kurucu ve yöneticileri, İstiklal Savaşından gelme nüfuzlu politikacılar, tüccar ve eşraf. Kuruculardan 11’i mebus. 1924 tarihli Bankanın ilk nizamnamesinin 25. maddesine göre, bankanın ilk idare meclisi, Siirt mebusu Mahmut Bey, Bozüyük Mebusu Salih, Rize Mebusu Fuat, Gazi Antep Mebusu Kılıç Ali, Cebeli Bereket Mebusu İhsan, Ertuğrul Mebusu Doktor Fikret, Sivas Mebusu Rasim, Ankara Mebusu Kınacı Zade Şakir ve İzmir Mebusu Rahmi Bey. Celal Bayar liderliğinde Muammer Eriş, Siirtli Mahmut, Kılıç Ali, Recep Zühtü, Salih Bozok, Nuri Conker, Cevat Abbas İş Bankası grubu olarak biliniyor.
Celal Bayar: İş bankası ilk genel müdürü, Bursa Aliance Israelit Universal isimli Yahudi-Siyonist misyoner okulu mezunu. Uşakizade Muammer Bey: Latife’nin babası, kayınpeder kontenjanından hissedar. Hasan Saka: Lozan’da üç imzadan birine sahip iktisat profesörü. Kavalalı İbrahim Paşazade Hüseyin: Meşhur isyancı Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın torunu. Rahmi (Aslan) Bey: Meşhur İttihat ve Terakki cemiyetinin İzmir Valisi. Salih Bozok: Asker, Mustafa Kemal ‘in yaverlerinden, Selanik doğumlu ve Mustafa Kemal ‘in çocukluk arkadaşı.Yunus Nadi (Abalıoğlu): Cumhuriyet gazetesinin kurucusu. Nuri Conker: Asker,başka bir Selanik’li. Kılıç Ali: Şu meşhur istiklal mahkemesi hakimi.ölümünde oğlu Altemur Kılıç’a miras kalmıştır hisseleri.
Bugün dev bir holding haline gelen Banka Hint Müslümanlarının Türk halkının ihtiyaçları için gönderdikleri parayı bu sebeple harcamayıp bankanın temelleri atılmıştır. Dönemin konjonktürü gereği yönetici elitlerin hiç para koymadan ortak oldukları bu banka. Atatürk’ün ölümünden sonra hisseleri CHP devralmış ve bu hisseleri yönetimde temsilci bulundurmuştur. İki kez geri alınıp hazineye devredilen İş Bankası hisseleri, birinde Demokrat Parti döneminde devredilmiş daha sonra bu işlemi Anayasa mahkemesi iptal etmiştir. Diğerinde ise 12 Eylül darbesinde CHP kapatılınca hisseler hazineye devredilmiştir. Daha sonra Yargıtay hisseleri CHP’ye geri iade etmiştir. İş bankasının güncel hisse yapısı şu şekildedir.
• İş Bankası Munzam Sandık Vakfı: %38,17
• Atatürk Hisseleri*: %28,09
• Halka açık pay: %33,74
İş Bankası’nın 2020 Mart sonu itibarıyla piyasa değeri 22.607.691.400 TL’dir.
İş Bankası’nı sadece bankacılık olarak görürsek yanlış analiz yapmış oluruz artık günümüzde iştirakleri ile birlikte dev bir holding haline gelen bu yapıyı iştiraklerini de kapsayan bir resmin içinde değerlendirdiğimizde yapının büyüklüğü bizi hayretlere düşürecektir. İştiraklerini hatırlayalım isterseniz.
İŞ BANKASI İŞTİRAKLERİ
CAM: Anadolu Cam, Camiş Ambalaj, Paşabahçe Cam, Topkapı Şişe Sanayi, Trakya Cam, Şişe Cam
METAL: Metal ve Makina Savati , Asmaş Ağır Sanayi Makinaları, Camiş Makina ve Kalıp Sanyii Etitaş , General Elektrik, Antdemir Demir Çelik
METALÜRİJİ: Ferro Döküm Sanayii, İzmir Demir Çelik
OTOMOTİV: Çelikord, Türk Pirelli, Fruehauf Taşıt Araçları
TEKSTİL: Trakya İplik
KİMYA: Soda Sanayii
ELEKTRİK: Batı Karadeniz Elek. Dağ., Kocaeli Elektrik Dağ.
GIDA: Karadeniz Su Ürünleri, Tarım Gıda
SİGORTA: Anadolu Sigorta, Anadolu Hayat, Camiş Sigorta, Destek Reasürans, Milli Reasürans
BANKACILIK: Araptürk Bankası, Sinai Yatırım Bankası, TSKB, Yatırım Bankası, İş Bank Gmbh
FİNANSMAN HİZMETLERİ: İş Genel Finansal Kiralama, İş Faktoring , Yatırım Finansman İş Yatırım Ortaklığı, İş GYO
TİCARET: Cam Pazarlama, Camsar Sanayii, Camtaş Düzcam Pazarlama, Paşabahçe Mağazaları.
Evet, sıraladığımız bu firmaların ağırlıklı çoğunluğu Türkiyenin kulvarında ya birinci ve yahut ilk üçteki firmalarıdır. Bu sebeple dönemin şartları gereği ölümünden sonra vasiyet olarak CHP ye bıraktığı bu hisseler. Şartların değişmesi nedeni ile artık milletin ortak malı olmasından dolayı hazineye devredilmelidir. Şartlar neden değişmiştir. Mustafa Kemal Atatürk öldüğünde tek parti sistemi vardı o partide devleti temsil ediyordu. Artık tek parti dönemi bitmiştir. Çok partili bir rejime geçilmiştir. Mustafa Kemal Atatürk yaşasaydı bu şartlarda kesinlikle milletin parasını hazineye devrederdi. Bunun tartışılacak bir tarafı yoktur. Yasal kanuni düzenlemeler yapılıp partilerin şirket hissesi bulundurması kaldırıldığında bu sorunda ortadan kalkacaktır.
Hayırlı işler dileği ile rabbim yar ve yardımcımız olsun.
Facebook Yorum
Yorum Yazın