Miladi takvimin her yeni yılının başında mali müÅŸavirimiz çalıştığım firmaya kartvizitini de iliÅŸtirdiÄŸi tebrik kartı gönderirdi. Amatör bir kartpostal koleksiyoneri olmama raÄŸmen bu yıl da gelen tebrik kartı; iÅŸ hayatımızın yoÄŸunluÄŸuna kurban gidecekti nerede ise. Tebrik kartı uzun zaman masamda durdu ve bir ara gözümün takıntısı düÅŸünmeye sevk etti beni. Bu bir tebrik kartıydı ve yeni yılımızı kutluyordu. BaÅŸka hiç kimse bu zarif düÅŸünce ürünü anlamlı tebriÄŸi elle tutulur bir materyalle yapmamıştı uzun zamandır.
Yeni yılın baÅŸlarında, dini ve milli bayramlarda, illerimizin kurtuluÅŸ günlerinde, belirli gün ve gecelerin öncesinde umumiyetle postahane önleri, kalabalık meydanlar ve kırtasiyelerde karşılaÅŸtığımız kartpostal ve tebrik kartları eskiden sosyo kültürel hayatımızın vazgeçilmezlerindendi.
Bayanlar bebek, örgü desenleri, çiçek buketleri, bayan giyimleri vb, baylar ise daha çok manzara, aktör veya aktristleri, tarihi eserler, tarihsel kahramanlar, spor ve sporcular ve dini konular temalı kartpostallar gönderir veya biriktirirlerdi.
Yurtdışına çıkan her ziyaretçi hatıra babında ya kendisine bir tane kartpostal edinir veya yakınlarına durumunu izah eder bir kartpostal gönderirdi. Gidilen ülkenin ÅŸehir manzaralı kartpostalı arka yüzünde yazı birkaç kısa cümlelik durum bildirimini destekler mahiyette seçilirdi. Bazen de neÅŸenin, hüznün veya karmaşık ruh halinin simgeleÅŸtirildiÄŸi resimlerden oluÅŸan kartpostalları arka yüzüne hiçbir cümle yazılmadan muhatabının kıvrak anlayışına sunulurdu. Askerlik, memurluk, öÄŸrencilik veya gurbet hayatınız boyunca gönderip aldığınız kartpostalları incelediÄŸinizde nasıl bir kültürel süreç yaÅŸadığınızı ve kartpostallarla hangi ufuklara, düÅŸüncelere, hissiyatlara ufuk açtığımızı daha iyi anlayabiliriz.
Kartpostalların ön yüzlerindeki görsel aslında arkasına iliÅŸtirilmiÅŸ notların da bir nevi özeti gibiydi. Sanki ön ve arka yüzlerde betimlenmemiÅŸ bir iliÅŸki söz konusu idi. Misal bebek temalı bir kartpostal uzaklardaki ailesine doÄŸacak bir bebeÄŸin müjdesini, çiçek buketi temalı bir görsel arka yüzde ifade edilen geçmiÅŸ olsun dileÄŸini, kurbanlık kınalı bir koç resmi kurban bayramını resmeder gibiydi.
Kartpostalların posta maliyetlerinin mektuplara nazaran daha düÅŸük olması tercih nedenini arttırıyordu. Öyle ki bir kartpostalın arkasında bazen uzun yazılardan dolayı nerede ise hiçbir boÅŸluk kalmıyordu
Dünya kartpostal tarihi uzun bir geçmiÅŸe dayanır. Ancak büyük ölçüde yaygınlaÅŸması, Osmanlı Devleti’nin de katılımcı olduÄŸu 1893 Chicago Dünya Sergisi’yle baÅŸlamıştır. Osmanlı’da kartpostalın yaygınlaÅŸması, Max Fruchterman sayesinde oldu. Max Fruchterman Ä°stanbul’a, uyruÄŸu olduÄŸu Avusturya-Macaristan Ä°mparatorluÄŸu’ndan 1867’de geldi, iki yıl sonra Yüksekkaldırım’ da bir çerçeveci dükkanı açtı ve 1895 yılında ilk Osmanlı kartpostal serisini Breslau’da bastırmaya karar verdi. Böylece, Osmanlı coÄŸrafyasından panoramalar sunmanın ötesinde, gündelik yaÅŸam, insan portreleri ve siyasi olaylar hakkında ipuçları sunan birer belge niteliÄŸindeki kartpostalların serüveni, 1918’deki ölümüne kadar devam etti.
Kartpostallar doÄŸuÅŸundan beri propaganda aracı olarak da kullanılmıştır. Sıcak ve soÄŸuk savaÅŸ dönemlerinde propaganda kartpostalları müttefik veya düÅŸman ülke insanları arasında dolaÅŸan kartpostallar karşılıklı güç ve güven vurgulaması açısından dikkate deÄŸerdir. Özellikle Osmanlının son dönemlerinde yabancıların Abdülhamid Han temalı propaganda kartlarını incelediÄŸimizde Abdülhamid Han ve Osmanlı Devleti imajını yerle bir etmeye çalışır bir amaç güttüklerini rahatlıkla okuyabiliriz. Günümüz mizah dergilerinde aynı iÅŸlevi gördükçe geçmiÅŸin propaganda kartlarında da oynanan oyunları görmenin mukayaseli anlam kabiliyetimizi arttırdığı da ayrı bir gerçektir.
Ülkeler arası dolaşımı rahat ve ucuz olan kartpostallar üzerindeki pullar da ciddi kültürel,politik,askeri ve siyasi tanıtım argümanlarındandır. Filatelistlerin özenle koleksiyon yaptığı pullardan özellikle eski veya kapanan postane damgalı pulları çok deÄŸerlidir.
Kartpostallar ile bir ülkenin, ÅŸehrin veya önemli ÅŸahsiyetlerin dünyalarına ulaÅŸmamız, haklarında fikir sahibi olabilmemiz ve fikri ve sınai geliÅŸimlerine tanık olmamız pek ala mümkündür. Kartpostallarla Tevfik Fikret kitabı ve Propaganda Kartpostallarıyla Abdülhamid Dönemi, Eski Kartpostallarla Ä°stanbul, Ankara veya Ä°zmir adlı eserler sadece birkaç örnek olarak karşımızda durmaktadır.
Bir ülkenin tarihi ve turistik özelliklerini pratik ve ucuz yöntemlerle tanıtmanın en kolay yolu kartpostallardır. Ön yüzünde resmedilen konunun dışında arka yüzüne iliÅŸtirilmiÅŸ kısa notlar da gönderen ve alanın dönemine ait ciddi bilgi ve ipuçları vermesi bakımından önemlidir. Özellikle tarihçiler ve araÅŸtırmacılar bir dönemin, kiÅŸi veya kurumun izlerini sürerken mutlaka döneme veya ÅŸahsa ait mektup ve kartpostalları incelerler. Dolayısı ile kartpostallar deÄŸerlendirilen ve arÅŸivlenen ciddi birer belge niteliÄŸindedir.
Seyahat ettiÄŸimiz ülkelerden alınan veya gönderilen kartpostallar, tarihe düÅŸülen birer nottur. Dönemin hali, kültürel varlıklarının farkındalığı, doÄŸal güzelliklerin teÅŸhiri, sanatsal eserlerin, tarihi ve siyasi kiÅŸiliklerin tanıtımı, sosyal ve kültürel dokunun ipuçları, özel gün ve bayramların anekdotları ile paylaşılarak insanların zihinlerinde yer edinilmesi düÅŸünülen her konu; kartpostallar ile de saÄŸlanabilmektedir. Onun için kartpostallar hayatın içinde, kültür mozaiÄŸinin birer parçası olarak hep var olmuÅŸtur ve var olmaya devam edecektir.
Facebook Yorum
Yorum Yazın