Razgrad (Bulgarca: Разград), kuzeydoğu Bulgaristan’da, Deliorman olarak bilinen Türk bölgesinde bir şehirdir. Razgrad ilinin idari merkezidir. Tuna Nehri’nin 80 kilometre güneyinde yer alır.
Resmî olarak %27 ile, Kırcaali’den sonra en yüksek Türk nüfus oranına sahip Bulgaristan şehridir. Tarihindeki güreşçiler sebebiyle, “Pehlivanlar Şehri” olarak bilinir.
Şehrin en ünlü yapıları, 19. yüzyılda yapılan Varoşa mahallesi, etnografya müzesi, 1864’te yapılan Tanzimat Dönemi’nin karakteristiği saat kulesi, 1860’ta yapılan Mucizeci Aziz Nikolas Kilisesi ve İbrahim Paşa Camii’dir. Cami, 1530’da yapılmış olup, İstanbul hariç, Avrupa’nın en büyük camiidir. Cami, sosyalist dönemin başlangıcı olan 1944’ten beri yıkılmaya terk edilmiştir.
Tarihi
Trakların, Roma ve Bizans medeniyetlerinin, Bulgar Devletleri’nin ve Osmanlı hakimiyetinin izlerini taşıyan Razgrad, Deliorman’ın başkenti kabul edilir. Farklı tarih dönemlerine ait yaklaşık 1.200 taşınmaz kültür anıtıyla Razgrad, tarihi açıdan oldukça zengindir.
Razgrad’ın kuruluş yılı tarihçiler tarafından kesin olarak saptanamasa da eski çağlardan beri yerleşim yeri olarak kullanıldığı kesindir. Burada M.Ö. 12.000[kaynak belirtilmeli]yıllarından kalıntılar bulunmakta. Bunların arasında Mumcular (Sveştari)’daki Trak mezarlığı, Kalaycıköy (Radingrad)’deki Nekropol, eski Roma Trak köyü üzerine inşa edilen Abritus kasabası, İbrahim Paşa Camii, Roma dönemine ait ve 835 altın paradan oluşan Bulgaristan’da bulunmuş en büyük hazine yer alıyor. Osmanlı devrinde adı Hezargrad olmuştur.
Bölgeye yönelik ilk Osmanlı akınları XIV. yüzyılın son çeyreğinde gerçekleşti. Vezîriâzam Çandarlı Ali Paşa 1388-1389 kışında bu bölgeyi ele geçirdi, 1393’te ise fetih tamamlandı. Fetihten sonra bu küçük ve yerleşmeye açık olmayan bölge Çernova (Cerven) kazasının bir parçasını teşkil etti. Ayrıca Tuna üzerindeki Rusçuk’u Şumnu ve Trakya’ya bağlayan eski ve önemli bir yol Hezargrad’ın bulunduğu yerin batısından geçmekteydi.
Bulgar tarihçileri, Hezargrad’ın XIV. yüzyılın sonlarına kadar önemli bir Bulgar şehri ve iş merkezi olduğunu, Osmanlı fethiyle buranın tamamen yakılıp yıkıldığını, halkının katliama uğradığını veya kovulduğunu iddia etmekte, tahrip edilen bu şehrin eski Abrittus’un harabeleri üzerinde kurulmuş bulunduğunu ileri sürmektedirler. Ancak XII, XIII ve XIV. yüzyıl Bizans ve Bulgar kroniklerinde böyle bir bilgiye rastlanmadığı gibi arkeolojik çalışmalar, bu eski yerleşme merkezinin 1000 yılından kısa bir süre sonra dağıldığını açık olarak göstermektedir. Ayrıca Abrittus kalıntılarının, Bulgarca bir şahıs ismi ve aynı zamanda eski bir Slav yağmur tanrısının adı olan Hraz’ın şehri anlamında “Hrazgrad” şeklinde adlandırıldığı da belirtilmektedir. Hoca Sâdeddin Efendi’nin eserinde geçen Hezargrad yazılışının buna delil olarak gösterilmesi ise doğru olmamalıdır. Zira bu eserde “Çetr-Hezar” kelimesi geçmekte ve bu da Ali Paşa tarafından ele geçirilen şehirlerin adlarını sıralayan Neşrî’nin eserinden alınan bilginin yanlış aktarılmasından kaynaklanmaktadır.
Hezargrad, Osmanlı idaresi altında bir kadılık merkezi ve kaza statüsünde bulunmaktaydı. Burası, daha sonra Rusçuk kazası olarak adlandırılacak olan Çernovi kazasının güney parçasının ilâvesiyle oluşturulmuştu. Şumnu kazasının bir parçası da yine buraya katılmıştı. Hezargrad kazasından ilk olarak 1550 tahririnde söz edilmektedir. 1934’te millî hükümet Hezargrad bölgesinin yer adlarını değiştirmiş, 126 eski Türk köyüne Bulgarca yeni adlar
verilmiştir (meselâ Hasanlar: Getsevo, İnebey: Strazets, Sofular: Bogomiltsi ve Arnavut: Poroište). Bugün Hezargrad köylerindeki ahalinin bir kısmı, 1500-1550 yıllarında Anadolu’dan gelen ataları gibi Alevî temayüllüdür.
Türkler arasında Hezargrad adı etrafında bazı efsaneler ortaya çıkmıştır. Bunlara göre bu ad, bölgeye 1000 çadır olarak gelip yerleşen ilk Türk göçmenleri nitelemekteydi. Bu halk etimolojisi, tıpkı 1388-1389’da Osmanlılar’ca tahrip edilen eski bir Bulgar şehri hikâyesi gibi doğru değildir. XVI. yüzyılda İbrâhim Paşa Medresesi eğitim ve kültür bakımından önemli rol oynamasına rağmen burada yetişen meşhur bir şair veya müellife rastlanmamaktadır.
İdâri yapı
Razgrad ili şu yedi belediyeden oluşur:
İsperih
Kubrat
Loznits
Razgrad
Samuil
Tsar Kaloyan
Zavet
Razgrad ili ayrıca 6 kasaba ve 107 köyden oluşan toplam 113 yerleşim yerini kapsamaktadır.
İl genelinde önemli miktarda Türk nüfusu bulunmaktadır. Toplam nüfus 114.475 iken ildeki Türk nüfusu 57.261’dir. Bu da nüfusun %50’sinden biraz fazladır. Razgrad kent nüfusunun ise %18.9’u Türk kökenlidir.[1]
Edebiyat
Razgrad, edebiyat alanında büyük geleneğe sahiptir. Ahmet Şerif, Sabri Tata, Muharrem Tahsin, Şaban Mahmut, İsmail Çavuş, Ali Pir gibi isimler, Razgrad ilinin muhtelif köylerinde doğup yetişmiş edebiyatçılardır.
Spor
Razgrad daha Osmanlı İmparatorluğu döneminden beri pehlivanlarıyla tanınan bir bölgede bulunur. Bu güreşçiler arasında Koca Yusuf, Ahmet Kara, Kurtdereli Mehmet Pehlivan, Lütfi Ahmedov, Osman Durali ve Karagöz Köylü Hüseyin Pehlivan’ı sayabiliriz. Ayrıca 1976 olimpiyatlarında serbest stil hafif siklet minder güreşi dalında altın madalyayı Razgrad’lı Hasan İsaev Bulgaristan’a kazandırmıştır. Türkiye’ye birçok madalya getiren halterci Taner Sağır da Razgradlı’dır.
Şehrin, Ludogorets Razgrad (Лудогорец, Türkçe Deliormanlı manasına gelir) adlı bir futbol kulübü vardır. 2011-2012 sezonunda A PFG(Bulgaristan Süper Ligi)Ligi’ne yükselmiştir. Tarihinde ilk defa yükseldiği A PFG liginde Şampiyon olmuş ve aynı zamanda Bulgaristan kupasını alarak 2 kupayla tarihi bir başarı elde etmiştir. 2012-2013 Şampiyonlar Ligi 2. ön eleme turunda Hırvatistan’ın Dinamo Zagreb takımına 2. maçın 90+6. dakikasında yediği golle elenmiştir. Ludogorets Razgrad hâlen A PFG liginde mücadele etmektedir. Maçlarını 8808 kişilik Ludogorets Arena Stadı’nda oynamaktadır.
Yorum Yazın