Hasköy (Bulgarca: Хасково, trl: Haskovo), Bulgaristan’ın, Türkiye ile Yunanistan sınırına yakın, 96 000 nüfuslu bir kenttir. Yukarı Meriç vadisi boyunca uzanmaktadır.
2001 Bulgaristan nüfus sayımında Hasköy ili geneli için 277.500 nüfus rakamı verilmiştir. Bulgaristan verilerine göre mensup olunan etnik grup ve anadil için beyana dayalı veriler 224.500 Bulgar, 31.250 Türk, 17.000 Çingene şeklindedir. Dini aidiyet konusunda 230.000 kişi Hıristiyan, 34.000 kişi Müslüman olduklarını belirtmişler, 12.000 kişi bu konuda bildirimde bulunmamıştır.
Hak ve Özgürlükler Hareketi’nin (HÖH) Hasköy ilinden iki milletvekili bulunmaktadır; (Ramazan Atalay ve Hristo Biserov)
1395 yılında inşa edilmiş bulunan ve hafif eğri minaresiyle dikkati çeken Hasköy Eski Camii Bulgaristan’ın en eski camisidir. Tütün tarımı bölgesinin merkezinde yer aldığından Bulgaristan’ın en büyük sigara fabrikaları Hasköy eyaletindedir. Ayrıca Avrupa-Türkiye karayolu hattı üzerinde bulunmasından dolayı işlek bir merkezdir. Son yıllarda açılan lokantalar, oteller, kafeler sayesinde bir Batı Avrupa kenti görünümündedir.
Bölgenin Ülke Genelindeki Yeri ve Önemi
Hasköy (Haskovo) Bölgesi Bulgaristan’ın Güney Merkezinde bulunmaktadır ve Bulgaristan Güney Merkez Planlama Bölgesinin bir parçasıdır. Bölge 261 yerleşim yeri içermektedir ve 11 belediye şeklinde organize edilmiştir: Hasköy (Haskovo), Dimitrovgrad, Harmanlı, Simeonovgrad, Svilengrad, Macarovo, İvaylovgrad, Lyubimets, Mineralni Bani, Stambolovo ve Topolovgrad. Bölgenin yüz ölçümü 5542 km²’dir ve ülke topraklarının %5’ni oluşturmaktadır.
Bölgedeki tarım arazileri 2,651 milyon dekar ile bölge topraklarının %47,8’ni kaplamaktadır. Orman arazileri ise 1,914 dekar ile bölge topraklarının %34,5’ni oluşturmaktadır.
2011 nüfus sayımına göre Hasköy bölgesinde 246.238 kişi yaşamaktadır, ülke nüfusunun %3,3. Hasköy nüfusunun %72,2’si şehirde/ kasabalarda yaşamaktadır.
Bölgenin önemli önceliklerinden bazıları stratejik konuma (hem Türkiye hem Yunanistan ile sınırları bulunmaktadır) ve elverişli coğrafi özelliklere sahip olmasıdır. Burada iki önemli yol - Batı ve Merkezi Avrupa’yı İstanbul ve Asya’ya, diğeri de Kuzey Avrupa’yı Akdeniz’e bağlayan koridorlar - kesişmektedir. Hasköy Merkez Yunanistan’dan 70 km, Türkiye’den 80 km ve Bulgaristan’ın başkenti Sofya’dan 230 km mesafededir.
Türkiye ile Yunanistan sınırına yakın, Doğu Rodop etekleri ile yukarı Trakya Ovası’nın arasında yer alan Bulgaristan’ın güneyinde bir şehir Hasköy.. Şehir bugün Haskovo olarak anılıyor. Haskovo farklı etnik nüfusa ve yapılara ev sahipliği yapıyor. Zengin tarihi ile dikkat çeken şehir, farklı kültürlerin izlerini de taşıyor. Haskovo’da en dikkat çeken izlerdeyse Osmanlı imzası kendini gösteriyor.
Haskovo’nun tam merkezinde 19. asır sonlarında inşa edilmiş ve yıkılmış 2013 yılında belediye ve gönüllülerin yardımıyla aslına uygun şekilde bir şekilde inşa edilmiş bir saat kulesi bulunuyor. Şehrin sembolü olarak kabul edilen saat kulesi, 1913 yılında belediyenin aldığı karar ile yıkıldı.
2012’de Haskovo Belediye Başkanı Georgi İvanov tarafından alınan kararla projenin ilk temelleri atıldı. Saat Kulesi 2013’de halktan toplanan bağışlarla aslına uygun olarak 23 metre yüksekliğinde yeniden inşa edildi.
Saat kulesini geride bırakıp, Haskovo sokaklarında ilerleyince binalar arasında kalan bir kitabe dikkat çekiyor. Kitabenin sahibi 350 yıllık bir tarihe tanıklık eden Çarşı Camii. Camii etrafına yapılmış ticari binalar ve dükkanlarla nerdeyse tamamen çevrilmiş vaziyette. Bu sebeple cami, yoldan geçenlerin gözlerinden saklı gibi duruyor.
Dünyanın en yüksek Meryem Ana anıtı da Haskovo’da bulunuyor. 2003 yılında şehrin en yüksek tepesine kurulan anıt, 2005’de Guiness Rekorlar Kitabı’na girdi. 2009 yılından itibaren de “Bulgaristan’ın Milli Öneme Sahip 100 Turistik Yeri” listesine dahil edildi. 120 ton polimer betondan yapılan Meryem Ana Anıtı’nın yüksekliği 32.8 metre. Tepeden yükselen anıtın manzarası ziyaretçilerine eşsiz bir Haskovo seyri sunuyor.
Meryem Ana Anıtı’nın yanına yükselen dev çan kulesi de Haskovo’luların talebi üzerine 2010 yılında yapıldı. Halkın bağışlarıyla yapılan çan kulesi için; yarım milyon leva, yani çeyrek milyon euro harcandı. Balkanlar’ın en yüksek kuleleri arasında yer alan yapının tepesine, toplam ağırlığı bir tonu geçen sekiz çan yerleştirildi.
Haskovo’da emsallerinden farklı bir diğer yapı ise Hasetlik Anıtı. Dünyada ilk ve tek olma ünvanına sahip anıt; 3 metre uzunluğa ve bir ton ağırlığa sahip. Şehre gelen turistlerin mutlaka uğradığı noktalardan olan anıt, uçmak isteyen bir adamın iki el tarafından engellenmesini tasvir ediyor.
Haskovo’da gün batımı başlarken sokaklarında duyulan ezgilerin sahibi sokak müzisyenleri ziyaretçilere müzik şöleni sunuyor.
OSMANLI MİMARİSİNDEN İZLER
Haskovo, Osmanlı mimarisinin izlerini saklıyor. Şehirdeki kervansaray kalıntıları ve Mimar Sinan eseri olan cami bu mirasın en önemli kanıtı. Ancak bu eserler bugün kendi işlevini sürdürmüyor.
Mimar Sinan’ın en güzel eserlerinden biri olan Haskovo Uzunca Ova’da bulunan cami, 1905 yılında kiliseye çevrildi. Bugün kapıları kilise olarak açık olsa da, yine ihtişamıyla ziyaretçilerini büyülemeye devam ediyor. 1593 yılına tarihlenen caminin, bugüne yalnızca kapısı ulaşan kervansarayın içinde inşa edildiği tahmin ediliyor. Mimar Sinan eseri caminin, 1905-1906’da Türkiye tarafından Bulgar hükümetine hibe edildiği ve ardında kiliseye çevrildiği de biliniyor.
Tarihi kaynaklara göre Koca Sinan Paşa 1592’de Macar seferi esnasında halkın isteği üzerine buraya iki kervansaray, iki hamam, cami ve imaret yaptırmış. Bu kaynaklarda şehrin adı Osmanlı döneminde kullanılan adıyla Hasköy ya da Uzuncaova olarak geçiyor., 17. asır sonunda Evliya Çelebi Haskovo’yu şöyle anlatıyor:
“Sonra Harmanlı’yı geçtik ve beş saatte Uzuncaova’ya vardık. Burası Çirmen sancağının geniş ovasının ortasında bulunuyor. Burada kaleye benzeyen bir han var. Bu han, Pazarcık’takinden daha sağlam. 80 ocağı, büyük bir ahırı bulunuyor. Şehirde bir cami var.”
Haskovo’ya bağlı Tekketo Köyü de tasavvuf kültürüne ait önemli bir eseri koruyor. 1507 yılı civarında, Sultan II. Bayezid Han döneminde yaptırılan Osman Baba Türbesi’nin yükseklığı 11, kubbe çapı ise 7,2 metre. Girişindeki mermer sütûnlarsa Osmanlı mimarisinin seçkin bir örneği.
Evliya Çelebi türbenin, günümüzde mevcut olmayan tekkenin merkezinde bulunduğunu yazıyor Seyahatnamesi’nde. 1976 yılında restore edilen ve ardından halkın desteğiyle yenilenen türbe iyi durumda. Türbenin tepeye bakan arka kısmındaki ocak, kiler gibi yapılar da iyi korunmuş.
1967 yılında milli kültür anıtı ilan edilen Osman Baba Türbesi Hasköy ve civar köylerde yaşayan Müslümanlar tarafından sık sık ziyaret ediliyor.
BULGARİSTAN’IN EN ESKİ CAMİİ
Haskovo şehri Bulgaristan’ın en eski camiine ev sahipliği yapıyor. Osmanlı mirası bu yapı eski cami, adını taşıyor. Camiinin Yıldırım Bayezıd döneminde 1393 yılında inşaatına başlandığı ve 1395 yılında inşaatı tamamlanarak ibadete açıldığı biliniyor. Cami kapısı önündeki kitabe, binanın Umur Bey tarafından yaptırıldığına işaret ediyor. Eski Cami bugün de Müslümanların ibadet ihtiyaçlarına cevap veriyor.
Beş asır boyunca Osmanlı Hakimiyeti altında kalan Haskovo bölgesinde birçok esere rastlamak mümkün. Şu an ayakta kalan tek cami ise Eski Cami olarak bilinen mabed. 14.asra ait bu cami bugün de ibadete açık ve Müslümanlarla dolup taşıyor.
20. asır başlarına kadar şehirde bulunan 4 camiden bugün sadece Eski Cami ve Çarşı Camii ibadete açık. Cami cemaati ibadetlerini özgürce yapabiliyor olmaktan memnun.
Son zamanlarda gençlerin dine ısındığını söyleyen Çarşı Camii imamı Hacı Abdullah Mümin, şu şekilde konuştu: “On yıldır Haskovo’da eski camide imamlık görevinde bulunuyorum. Uzun yıllar sıkıntılardan sonra, Bulgaristan’a da demokrasi gelmesiyle, İslam yeniden öğrenilmeye, öğretilmeye başlandı. Gençlerimiz de, imamların da genç olduğunu gördükten sonra camileri ziyaret etmeye başladılar.”
Osmanlı yadigarı Eski Cami’de Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından gönderilen din görevlileri hizmet veriyor. Bugün çarşı içinde binalar ve dükkanlar arasında sıkışıp kalan Eski Cami’nin sadece minaresi görülebiliyor. Asırlara meydan okuyan Eski Camii 1967 yılından bu yana Bulgaristan’ın Milli Kültür Anıtı statüsünde yer alıyor.
çok tşk