Türkiye’de ne zaman derinden bir düşünsel tartışa açılsa söz bir şekilde Said Halim Paşa’ya gelir. Şahsi hayatının renkliliği bir yana 19. asır Osmanlı fikir hayatında beliren İslâmcılığın II. Meşrutiyet sonrasındaki bayrak isimlerinden biri olmuştur. Onun, bilhassa Buhranlarımız üst başlığıyla bir araya getirilen risaleleri, bu fikir akımının temel metinlerinden kabul edilmiştir. İslamcıların Meşrutiyet rejimini talep etmelerinin ardında Tanzimat yıllarında Namık Kemal’in de kullandığı meşveret ve şura anlayışı vardır. Bu anlayış, milletin yönetimde söz sahibi olması anlamı taşır. Bu sayede, keyfî yönetimler ortadan kalkacak, hukukun üstünlüğü korunacak, hak ve hürriyetler eşitlikçi bir biçimde dağıtılacaktır. Said Halim Paşa’nın Buhranlarımız’da ısrarla vurguladığı üzere ilk anayasa metni Batı’dan tercüme yoluyla ithal edilmiştir. İslâmcılar, Meşrutî yönetime İslâm’dan referanslar getirerek bu yönetimin kalıcılığı uğrunda düşünceler ileri sürseler de Said Halim Paşa, İslâmcı bir düşünür olarak onlardan ayrılmıştır. Batı toplumlarından alınacak bu sistem ve kavramlar Osmanlı toplumunun tabiatına aykırı ve lüzumsuzdur. Bu iddiasını Buhranlarımız’ı meydana getiren ve Meşrutiyet’le başlayan yedi küçük risalesinde teferruatıyla tartışmıştır. Yakup Öztürk’un titiz çalışmasında eser, sadeleştirilmiş diliyle ile okura sesleniyor. Üstelik Osmanlıca ilk yayını da tıpkıbasımla kitabın ikinci yarısını oluşturuyor. Hem aslından okumak isteyenler hem de düşünce tarihimizin kaynaklarını merak edenler için her yönüyle güzel bir fırsat…
Yazıya başlamadan önce birkaç noktaya açıklık getirmeli. Osmanlıca kelimeler olarak ifade edilen sözcükler Arapça ve Farsça gibi dillerden Türkçe’ye geçmiş, onun içinde kendine yer etmiş kelimeler. Bu kelimeler bugün daha az kullanılıyor. Belki resmi evraklarda, belki mesleki terimlerde yerini koruyan sözcükler. Bu yazıda örneklendiği kelimeler ise Kazım ... Hatıralar - Sami Paşazade Sezai (İki Dil (Alfabe) Bir Kitap - Osmanlıca-Türkçe) Osmanlı döneminin en önemli öykü ve roman yazarlarından biri olan Sami Paşazade Sezai’nin, hatıralarını kaleme aldığı, Çamlıca, Paris Hatıratından ve 1901’e Aid Bir Hatıra isimli yazılarından oluşmaktadır.
Said Halim Paşa, İkinci Meşrutiyet devrimizin fikir ve devlet adamlarındandır. 1913 - 1916 yıllarında, Balkan Harbinin sonu ile Birinci Dünya Harbinin ilk senesinde sadrazam olarak hükumetin başında bulunuyordu.
Tarihimizin en buhranlı ve acı bir devresinde vatana hizmet için çalıştı. Yazdığı eserlede aydınlara yol göstermek, dertlerimizin ve gerile· yişimizin gerçek sebeplerini ortaya koymak istedi. Günümüzde devam etmekte bulunan fikir mücadelesinin, Meşrutiyet’teki fikir hareketleri ile başladığı malumdur. Bu fikri uyanış devresi içinde Said Halim Paşa «İslam birliği» ve «İslamcılık» akımının en öndeki temsilcilerinden biri idi. Meseleleri bu açıdan ele almıştır. O yıllarda aydınlan meşgul eden ve hepsinin verdikleri eserlerde tesirleri görülen, İslamcılık, Türkçülük, Osmanlıcılık ve Batıcılık gibi temel fikir cereyanlan ciddi olarak tetkik olunmak lazımdır. Bunun, şimdiki ve gelecekteki tefekkür hayatımız için lüzumlu ve faydalı olduğu meydandadır.
‘‘Buhranlannıız’’ adını taşıyan bu cildin için· de Said Halim Paşa’nın on yılda ayn ayn kaleme alıp yayınladığı yedi kitap vardır. Bunlar memleket meseleleri ve buhranlarımız üıerlnde İslamcı bir görüşle yapılmış denern.elerdir.
Kitabın dilini, böyle fikri bir eser için mümkün olabilecek son derecede sadeleştirmeye çalışılmış. Sadeleştirme sırasında eserden hiçbir çıkarına yapılmamıştır. Yazarın hayatı ve eserleri hakkında, kitabın başına bir kısım eklenmiş. Gerek bu kısımda ve gerek metnin içinde geçen bazı ifadeler ve isimler hakkında kitabın sonuna ilave edilen «Açıklamalar» la yardımcı olmara çalışılmış. Metni teşkil eden yedi kitabın her biri, kendi konusu etrafında yazılmış olmakla” beraber, müşterek mevzulara da temas etmektedirler. Bu sebeple daha derli - toplu bir fikir kazanılması ve incelemelere yardımcı olması için indeks ilavesine lüzum görülmnüş..
Felaketli bir devirde yetişmiş olan bu samimi fikir adamımızın, Türk düşünce tarihinde layık olduğu yeri alacağını ve eserin genç aydınlara faydalı olacağını umuyorum. İstikbal, yeni nesillerden, Türkiye’mizi mutlu kılacak milliyetçi teşebbüsler: beklemektedir.
Yorum Yazın