Türk Standartları Enstitüsü Elektroteknik Sektörü Belgelendirme Müdürü Sayın Fatih Çetin İle Söyleşi
RÖPORTAJLARSayın Fatih ÇetinElektroteknik Sektörünü tanımlarmısınız? Elektroteknik Sektörü denilince, elektriğin üretimi, iletimi ve dağıtımında kullanılan cihaz ve ekipmanların yanı sıra, günlük hayatta kullandığımız pek çok ürün aklımıza gelir.
Elektroteknik Sektörü denilince, elektriğin üretimi, iletimi ve dağıtımında kullanılan cihaz ve ekipmanların yanı sıra, günlük hayatta kullandığımız pek çok ürün aklımıza gelir. Elektroteknik sektörünün dünyanda yeri ve önemi çok büyüktür. Bilindiği üzere, Uluslar Arası Standard Hazırlama Kuruluşu olan ISO (International Standardization Organisation), Uluslar Arası Elektroteknik Komisyonu –IEC (International Electrotechnical Commission) nin konusu dışında faaliyet göstermektedir. Yani, elektroteknik standardları IEC tarafından diğer tüm ürün, hizmet, sistem standardları ise ISO tarafından çalışılmaktadır. Neredeyse “elektroteknik” bir yana dünya bir yana…
Sektörün kapsamı nedir?
Elektroteknik Sektörü, genel olarak elektrikle çalışan tüm cihazları ve bu cihazların bileşenlerini kapsamaktadır. Örneğin, kablolar, aydınlatma armatürleri, elektrikli ev aletleri,lambalar kondansatörler, ayırma ve güç transformatörleri sektörün kapsamında yer alan ürünlerdir. Ürün grupları IECEE (IEC System for Electrical Equipments) tarafından belirlendiği şekliyle;
1. BATT- Bataryalar
2. CABL-Kablo ve Kordonlar
3. CAP- Kapasitörler
4. CONT-Cihaz Anahtarları
5. EMC-EMU
6. HOUS- Elektrikli Ev aletleri
7. INST-İç Tesisat Ekipmanları
8. LITE-Aydınlatma
9. MEAS-Ölçü aletleri
10. MED-Medikal Ekipmanlar
11. OFF-Bilişim Teknolojisi ve ofis ekipmanları
12. POW-Alçak gerilim, yüksek güç anahtarlama cihazları
13. PROT-Tesisat koruyucu ekipmanlar
14. PV-Fotovoltaikler
15. SAFE-Güvenlik trafoları
16. TOOL-Taşınabilir aletler
17. TOYS-Elektrikli oyuncaklar
18. ENT-Elektronik eğlence ekipmanları
19. MISC-Diğer Ekipmanlar olarak uygulanmaktadır.
Bu ürün gruplarında TSE/TSEK belgelendirme faaliyetlerinin yanı sıra IECEE ve EEPCA (European Certification Association for Electrical Products) çatısı altında yer alan uluslar arası belgelendirme çalışmaları yürütülmektedir.
IECEE-CB sistemi nasıl çalışır?
IECEE-CB üyesi ülkeler
IECEE çatısı altında şu anda belirli kapsamlarda CB belgesi ve deney raporları düzenlenmektedir.
Üretici bu belge ve raporları, IECEE-CB üyesi herhangi bir kuruluşa verir. Bu kuruluş ise, bu belge ve raporları esas alarak ilave deney yapmadan, kendi markasını kullanma hakkını üreticiye verir.
EEPCA nedir?
• Avrupa ölçeğinde faaliyet gösteren, karşılıklı tanıma anlaşmaları bütünüdür.
• EN (European Norm) standardlarına göre
çalışmalarını yürütür.
• Kapsamı IECEE-CB deki gibidir.
EEPCA çatısı altında yer alan anlaşmalar,
• HAR
• ENEC (KEYMARK)
• CCA,
• CCA-EMC Anlaşmaları yer alır.
HAR üyesi ülkeler;
ENEC üyesi ülkeler;
CCA üyesi ülkeler;
CCA-EMC üyesi ülkeler;
Türkiye’de bu sektörü nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ülkemizde, sektörle ilgili pek çok sivil toplum kuruluşu bulunmaktadır. “İletkenler Derneği”, “Küçük Ev Aletleri Sanayicileri Derneği-KESİD”, “Elektromekanik Sanayiciler Derneği-EMSAD” bunlara örnek olarak verilebilir. Özellikle kablo, televizyon, buzdolabı, çamaşır ve bulaşık makineleri ülkemizin Avrupa’ya ihraç ettiği en önemli ürünlerdendir. Bunun dışında, transformatörler, aydınlatma ürünleri gibi sektör kapsamında olan pek çok ürünün ülkemizin toplan üretim ve ihracatında çok ciddi bir yeri vardır.
Türkiye’de Sektörün karşılaştığı problemler ve sektör açıkları nelerdir?
Sektörün en büyük sorunu, çok daha düşük maliyetlerle, düşük kalitede üretim yapan Uzakdoğulu üreticilerle rekabet edememesidir. Ülkemizde işgücü, enerji ve vergi maliyetleri Uzakdoğu’ya göre çok yüksek seviyelerdedir.
Bunun dışında bazı üreticilerin TSE belgelendirme sürecinde ürettikleri standarda uygun ürünleri, belgelendirme işlemleri tamamladıktan sonra üretmeye devam etmemeleri diğer bir sorundur. Tabi bir de TSE markasını kullanma hakkı olmadığı halde, haksız yere TSE markasını ürünleri üzerinde kullanan üreticiler bulunmaktadır. Bu gibi durumlar, üreticiler arasında haksız rekabete sebep olduğu gibi, TSE markasının imajının da zedelenmesine sebep olmaktadır. Bu konuyla ilgili farklı zamanlarda, TSE markalı ürünler üzerinde piyasadan veya üretim yerinden numuneler alınarak gerekli muayene ve deneyler yapılmakta, sonuçlara göre gerekli durumlarda yasal işlem başlatılmaktadır. Burada bahse konu olan ürünler için piyasa gözetim ve denetim yetkisinin yasal mevzuat çerçevesinde Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ na ait olduğunu, TSE olarak sadece Markaların korunması hakkındaki kanun ve firmalarla imzalanan sözleşmeler çerçevesinde piyasa gözetimi yapabildiğimizi belirtmek gerekir.
Yurt dışına ne oranda bağlıyız?
Sektör, büyük oranda yurt dışında bağımlı olmamakla beraber, bi-metaller, silisli sac, bazı elektronik devreler gibi bazı özel hammadde ve yarı mamuller için yurt dışında bağımlıdır.
TSE’nin bu konudaki çalışmaları nelerdir?
TSE olarak, yurt dışındaki gelişmeleri takip etmekte, ürün standardlarının uluslararası ticaretin kolaylaştırılması ilkesine bağlı kalacak şekilde harmonize olmasına gayret sarf etmektedir. Harmonize standardlar uluslararası tanınırlığı, dolayısıyla ticareti kolaylaştırarak üreticilerin rekabet şansını artırmaktadır.
Yeni standartlara ya da kriterlere ihtiyaç var mı? Varsa konuları
Zaman zaman yeni ürünler için yeni standartlara ihtiyaç olmaktadır. Örneğin son zamanlarda gündeme gelen, yenilenebilir enerji konusu ile ilgili olan Foto-Voltaik ürünler için uluslar arası standard kuruluşlarının çalışmalarına paralel olarak yeni standardlar oluşturulmaktadır. Her ülkede olduğu gibi, yeni standartlara olan ihtiyacı genel olarak üreticiler orta çıkarmaktadırlar. Yeni teknolojiler, yeni ürünler ortaya çıkarıldıkça, bu ürünlerle ilgili standardizasyon ihtiyacı ile birlikte çalışmalar başlatılmakta, standard hazırlamanın uluslar arası kuralları çerçevesinde yeni ürün standardları yayınlanabilmektedir. Burada sırası gelmişken, maalesef üreticilerimizin standard hazırlama faaliyetlerine gerektiği kadar etkin katılmadıklarını da belirtmeliyiz. Üretimde veya bir teknolojide söz sahibi ve yönlendirici olabilmek için mutlaka standardizasyon sürecine etkin bir şekilde katılmalıyız.
Sektörle ilgili yeni hedef ve projeleriniz var mı? Bunlar nelerdir?
Sektörde yürüttüğümüz belgelendirme çalışmaları içerisinde yurt dışı tanınırlığa daha fazla ağırlık vermeyi, bu kapsamda düzenlenen belge sayısını arttırmayı hedeflemekteyiz. Şu anda uluslararası tanımaya dayalı olan IECEE-CB, HAR, CCA ve ENEC anlaşmalarına tarafız. Bu anlaşmalar kapsamının genişletilmesi yönünde projeler üzerinde çalışıyoruz. Bu kapsamda verdiğimiz uluslararası geçerli belge sayıları aşağıda tabloda verilmiştir.
2009 yılı sonunda HAR anlaşması kapsamına Gebze’deki Elektroteknik Laboratuvarımızı alarak, ara kontrol ve belgelendirme numunelerinin daha hızlı deneylerden geçirebilmesini sağladık.
Bu yılsonunda ise, IECEE-CB, HAR ve ENEC anlaşmalarının kapsamlarını daha da genişletebilmek amacıyla uluslararası bir tetkikten geçebilmeyi hedefliyoruz.
Bu şekilde üreticilerimizin yurt dışı menşeili belgelendirme kuruluşlarına olan bağımlılığını en aza indirerek, maliyetlerini dolayısıyla rekabet şanslarını artırabilmeyi amaçlıyoruz.
Sektörle ilgili çalışanlar bu konuda eğitim ve denetim açısından yeterli mi?
Sektörde çalışan çok değişik seviyelerde üreticiler mevcut. Bu konuda çok ileri seviyede eğitimli ve deneyimli çalışanlar olduğu gibi bunun aksi de mevcut. TSE olarak standard hazırlama, belgelendirme, deney ve kalibrasyon hizmetlerinin yanında eğitim hizmetleri de sunmaktayız. Kaynakçı, Tahribatsız Muayene, Kalibrasyon, Ölçüm belirsizliği, ölme-deney eğitimlerinden, sistem belgelendirme incelemeleri için tetkikçi eğitimlerine kadar pek çok alanda eğitim faaliyetlerimiz bulunmaktadır.
Elektroteknik sektöründe çalışan bir personel olarak problemleriniz var mı? Neler?
Sektörde çalışanlar can güvenliği açısından riskli grupta olmasına rağmen, bu risk genelde sosyal güvence ve mali haklara yansımamaktadır.
Problemlere çözüm önerileriniz var mı? Bunlar nelerdir?
Çalışanlar, zorunlu sosyal güvencenin dışında hayat, kaza ve sağlık sigortası kapsamına alınabilir. Sosyal güvence ve emeklilik yönünden yıpranma göz önüne alınarak sektör çalışanlarına erken emekli olma hakkı tanınabilir.
Fatih ÇETİN
ELEKTRİK-ELEKTRONİK YÜKSEK MÜHENDİSİ
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ
ELEKTROTEKNİK SEKTÖRÜ BELGELENDİRME MÜDÜRÜ
İlginizi Çekebilir