Son Sultan (Osmanlı İmparatorluğu’nun Sanremo’da Ölümü) Riccardo Mandelli

90 Yıl Sonra İlk Defa Yayınlanan Belgelerle Son Sultan’ın Bilinmeyen Yılları…

“Eğer Sanremo Devlet Arşivi’nde bir tomar rastgele derlenmiş adli belge ile birlikte 6,35 mm’lik kullanılmış bir mermi içeren mavi zarfı bulmamış olsaydım, bu kitap biraz zor yazılırdı. Belgelerdeki soruşturmanın konusu, 14 Mart 1924 tarihinde Villa Nobel’de, kafatasına söz konusu mermi saplanmış halde bulunan Sultan Vahdeddin’in özel doktoru Reşad Paşa’nın ölümüydü.”

-Riccardo Mandelli-

20 Mayıs 1923’te Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Sultanı Vahdeddin geçici bir süre yaşayacağına inandığı Sanremo’ya geldi. Kalbinde hep günün birinde vatanına sultan olarak, muzaffer bir şekilde dönme umudu vardı. Üç yıl boyunca hep bu umutla yaşadı. Fakat fakr u zaruret, maiyyetindeki casuslar, kumar batağına saplanmış acımasız yardımcılar ve sürekli başları derde giren akrabalar peşini bırakmadı. Ve bir gün beyninde bir kurşunla bulunan depresif doktoru Reşad Paşa... Bu bir intihar mıydı yoksa cinayet mi? Peki Doktor Reşad’dan sonra sıra kime gelecekti? Etrafındaki cinayet çemberi daralarak Son Sultan’ı da mı içine alacaktı?

Sultan Vahdeddin Osmanlı topraklarını nasıl terk etti?

Mustafa Kemal Paşa’nın Sultan Vahdeddin’in yanındaki casusları kimlerdi?

Sultan Vahdeddin, Mussolini ile neden görüştü?

Mussolini’nin Türkiye’yle ilgili planları neydi?

İtalyan Polisi, Sultan Vahdeddin’in her adımını neden izliyordu, ne gibi raporlar tutmuşlardı?

Sultan Vahdeddin’in özel doktoru Reşad Paşa’nın ölümünün ardındaki sır perdesi neydi?

Sultan Vahdeddin zehirlendi mi? İtalyan Polisi bu ani ölümle ilgili kimlerden şüpheleniyordu?

Sultan Vahdeddin’den sonra Osmanlı Hanedanı’nın başına gelen acı olaylar ve bir bir dağılan hanedan üyeleri…

Bu ve buna benzer birçok sorunun cevabı, Riccardo Mandelli’nin İtalyan Devlet Arşivi, Dışişleri Bakanlığı Arşivi ve Sanremo Belediyesi Arşivi’ne girerek Son Sultan Vahdeddin’in son 3 yılını araştırıp yazdığı Son Sultan / Osmanlı İmparatorluğu’nun Sanremo’da Ölümü kitabında…

POLİSİYE ROMAN ALGISI

Kitabın önsözündeki “Eğer Sanremo Devlet Arşivi’nde bir tomar rastgele derlenmiş adli belge ile birlikte 6.35 mm’lik bir mermi içeren mavi zarfı bulmamış olsaydım, bu kitap biraz zor yazılırdı. Belgelerdeki soruşturmanın konusu, 14 Mart 1924 tarihinde Villa Nobel’de, kafatasına söz konusu mermi saplanmış halde bulunan Sultan Vahdeddin’in özel doktoru Reşad Paşa’nın ölümüydü” açıklaması polisiye roman gibi bir algı yaratıyor. Ancak kitap 1900’lerin başından 1938’lere hatta günümüze kadar uzanan ayrıntılı bilgi ve belgelerle dolu. Ülkesinde tarihi felsefe dersleri veren Mandelli, İtalyan arşivlerindeki titiz çalışmasında Son Sultan Vahdeddin’e yazılan ilaçların ayrıntılı reçetelerini dahi veriyor. Yazar, bir kişinin hikayesine odaklanırken arka plandaki büyük resmin de hakkını veriyor. Vahdeddin’i trajik sona götüren gelişmeler hem Osmanlı hem de Batı’daki gelişmelerle aktarılıyor. İttihatçı Paşalar Enver, Talat, Cemal’den İngiliz başbakanlara oradan Anadolu’daki bağımsızlık mücadelesine Mustafa Kemal’e kadar uzanıyor. Yazışmalar, büyükelçilerin telgrafları, gazetelerde çıkan yazılar, romanın öyküsüne ustaca yerleştirilmiş. 12 Kasım 1922’de İstanbul’u terk eden Son Sultan’ın son gününü anlatırken yaptığı gibi birçok yerde tarih anlatımlarının içine tasvirler yaparak tempoyu ve ilgiyi yüksek tutuyor.

ÖNEMLİ AYRINTILAR BULUNUYOR

Gemiyle önce Malta’ya bir süre sonra Mekke’ye giden Vahdeddin ve ailesinin son durağı İtalya’nın San Remo şehri olacaktır. Sultan aslında Lozan’ı istemektedir o sırada da Türkiye Büyük Millet Meclisi adına işgalci güçlerle konferans yürütülmektedir. Böylesi tesadüflerin yanı sıra Vahdeddin’in özel doktoru Reşad’ın intiharı ve maiyetindeki Zeki Bey’in bu olayla ilgili tutuklanmasının İtalyan polisi ve mahkemesinin zabıtları da kitapta önemli ayrıntılar olarak yer alıyor. Mandelli, ülkesi İtalya’nın o dönemki siyasi atmosferini de es geçmiyor. Faşist Parti’nin lideri Mussolini’nin ülkesinde ikamet eden Son Sultan Vahdeddin’e ve yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’e bakışını da belgelerle aktarıyor. Bugün Ortadoğu’da yaşanan savaşların, göçlerin, acıların 100 yıl önce emperyalist devletlerce nasıl kotarıldığı belgeleriyle aktarılıyor. Mussolli’nin özellikle Musul petrolleri için verdiği mücadele ve İngiltere tarafından nasıl boşa çıkarıldığı da gözler önüne seriliyor.