Ppetrol (Para ve Güç Çatışmasının Epik Öyküsü) Daniel Yergin

Türkiye’de İş Bankası Kültür Yayınları tarafından çevirisi yapılan ve basılan Daniel Yergin‘in Petrol – Para ve Güç Çatışmasının Epik Öyküsü adlı kitabı, insanlığın petrolü keşfedip gece geç saatlere kadar ışık yakabilmesinin insanlık için ne anlama geldiğini anlatan eşsiz bir eser.

Petrolün keşfi refahın, endüstrinin ve gücün patlayışını beraberinde getirdi. Bunlar ulusları güçlendirdi, yozlaştırdı ve bazı insanlar petrol sayesinde daha önce hiçbir maddenin satışı ile olunamayacak kadar zengin oldu. Petrol, aynı zamanda kuşaklarca insanı yıkıp mahvetti.

Daniel Yergin’in eserinde yer verdiği kronoloji ve derinlik modern insan medeniyetinin petrolün ham ve rafine formalarına ne kadar muhtaç olduğunu derinlemesine irdelerken diğer yandan da modern zamanlara petrolün etkisini kronolojik bir biçimde anlatıyor.

Pennsylvania’da keşfedilen ilk petrolü çıkarıp tabiri caizse “paraya dönüştüren” John D. Rockefeller‘ın hikayesiyle başlayıp Standard Oil‘in dünyadaki en büyük güçlerden biri haline gelişini anlatan kitap, petrol çıkarma tekniklerinin gelişimini Rusya’daki petrol rezervlerinin keşfinden iki dünya savaşına ve günümüzde Orta Doğu’da yaşanan yok etme operasyonlarına uzana bir tarihçe ile beraber anlatıyor.

Bu eser petrol ile ilgili her şeyi çok güzel özetliyor; bu yüzden ekonomi ve işletme okuyan her öğrencinin kesinlikle alıp okuması gereken, hatta derslerde işlenilmesi gereken bir kitap. Ayrıca hangi sektörlerle ilgileniyor olursa olsun her yatırımcının da mutlaka bu kitabı okuması gerekiyor.

Petrol fiyatlarının neden yükseldiğini, hiçbir zaman neden çok düşmediğini ve petrol fiyatlarının neden her gazetede mutlaka görüldüğünü merak edenler de bu kitaba bir göz atabilirler.

Bu arada, bu kitapta petrol baronlarına karşı açılan davalar ve onların politik bağlantıları yer almıyor.

Yergin, kitabında petrol baronlarının aç gözlülüklerini ve “normal olmayan” ahlak anlayışlarını irdeliyor, fakat haklı olup olmadıkları konusuna girmiyor. Bunun yerine hırslı jeologların ve girişimcilerin, kralların, şahların, despotların petrol odaklı aldıkları kararları geniş bir jeopolitik bakış açısıyla derinlemesine irdeliyor.

Yergin, kitabında üç ana temayı göz önüne getiriyor.

1- Petrol, kapitalizmin ve modern iş anlayışının gelişmesinin arkasında yatan itici güçtür.

2- Petrol, “ulusal stratejiler, global politikalar ve güç dengeleri” belirlenirken her zaman için aktif bir etmen.

3-“Hidrokarbon Adam” tarafından yönetilen “Hidrokarbon Cemiyetini” oyuna sokuyor.

Elinizdeki kitap Petrol adını taşımasına karşın aslında yüzyılımızın tarihidir. Çünkü petrolün modern anlamdaki tarihi gelişmesi 19. yüzyılın ikinci yarısından başlamasına karşın, yüzyılımızı büyük ölçüde etkilemiştir. Bunun nedeni petrolün dünyadaki temel politikaları belirler hale gelmesi ve günlük yaşamımızı kökünden değiştirmesidir. Petrolün etrafında kümelenen güç ve zenginlik savaşını epik bir anlatımla ve kronolojik olarak veren bu kitap, Japonların Pearl Harbour baskınından, Hitler’in Rusya’yı istilasına, Süveyş krizinden Yom Kippur savaşına kadar dünyamızı etkileyen olaylarda petrolün nasıl kritik rol oynadığını göstermektedir. Yergin, çalışmasında tüm bunları sergilerken hem ekonomi ve teknolojinin genel yönlerine hem de işadamları ve politikacıların strateji ve entrikalarına değiniyor. Bu hikâyenin oyuncuları arasında kimler yok ki? Petrol dünyasının en zengin ve en nüfuzlu kişisi D. Rockefeller, Henri Deterding, Gülbenkyan, J. Paul Getty, Armand Hammer ve daha pek çoğu oyundaki yerlerini alıyorlar. İsimler bu kadarla kalmıyor elbette; Winston Churchill, Adolf Hitler, Joseph Stalin, İbni Suud, Muhammed Musaddık, Dwight Eisenhower, Henry Kissinger, petrolcülükten başkanlığa giden öyküsüyle George Bush ve tabii Saddam Hüseyin de birer birer karşımıza çıkıyor. Bu ilginç ve önemli hikâyeyi Daniel Yergin’den daha iyi kim anlatabilirdi ki? Dünya petrol endüstrisinin önde gelen otoritelerinden biri olmasının yanı sıra Newsweek dergisinin tanımıyla “yazılarıyla geçmişi yaşama geçiren ender tarihçilerden biri olarak” Daniel Yergin, ufkumuzu açıyor, dünyayı daha iyi kavramamızı sağlıyor.

Daniel Yergin uluslararası politika, ekonomi ve enerji konularında çok önemli bir yazar ve otoritedir. Cambridge Energy Research Associates’in (CERA) başkanı olan Yergin 1992 yılında Petrol kitabıyla Pulitzer ödülünü almış, kitabı 12 dile çevrilerek bestseller olmuştur. 1997 yılında “enerji ve uluslar arası anlayışın geliştirilmesi konusunda yaşam boyu başarılarından dolayı” Birleşik Devletler Enerji Ödülü”nü alan Yergin, Birleşik Devletler Enerji Birliği Heyeti ve Ulusal Petrol Konseyi üyesidir.