Poçitel (Počitj) (Bosna Hersek)

1383 yılında Bosna Kralı 1. Stjepan Tvrtko tarafından inşa edilmiş olduğu düşünülmektedir. Osmanlı Devleti zamanında, Hersek Eyaleti’ne bağlı iken (1833 yılında) eyalet şu illerden oluşurdu: Akova, Taşlıca, Kolaşin, Şarancı, Drobnjak, Čajniče, Nevesinje, Nikşiç, Ljubinje-Trebinje, Stolac, Počitelj, Blagay, Mostar, Duvno.

Počitelj ya da Poçitel, Bosna Hersek’in güneyinde Neretva ırmağının hemen yanında kurulmuş tarihi bir Osmanlı yerleşimidir. Eskiden Osmanlıların sınır kasabasıymış. 400 yıl kadar “sınır garnizonu” olarak kullanılmış.  Poçitel “başlangıç” anlamına gelmektedir. Bölgede bol bulunan dayanıklı sert taşlarla inşaa edilmiş Poçitel’e ‘’taş şehir’’  denmektedir. Dar taş sokakları, hamamı, medresesi, kervansarayı, evleri, camisi ve namaz saatini gösteren saat kulesi ile tam bir Osmanlı kenti.Mostar’a yaklaşık 30 km  uzaklıkta yer almaktadır.

Pocitelj çok güzel bir yer. Kalesine muhakkak çıkın öncesinde kale yolunda doğal meyve ve sularından satın alın. Kalenin yüzyıllar görmüş merdivenlerini tırmandıkça aşağıda kalan muhteşem nehir manzarası. Merdivenleri çok dik, inerken dikkat edin. Tek bir aile tarafından işletilen kaleden inerken aşağıda yiyecek ve içecek yeri, meyveler ve hediyelik eşya bulabilirsiniz. Çiçeklerle bezeli küçük huzurlu kafelerinde bir kahve içip, taze meyvelerinden alabilirsiniz.

1463-1471 döneminde şehir bir Macar garnizon yeri idi. 1471 yılında kısa bir kuşatma sonrasında, şehir Osmanlılar tarafından fethedildi ve 1878 yılına kadar Osmanlı İmparatorluğu içinde kaldı. 1713 den 1835’e kadar askeri ilçe merkezi oldu.

1878 yılında Bosna-Hersek’te Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yönetiminin kurulmasından sonra, Pocitelj, stratejik önemini kaybetmiştir. Şehrin stratejik rolünün kaybı ile kasaba, günümüze kadar orijinal biçiminde kaldı ve böylece özgün kentsel mimari topluluğun korunmasında yardımcı oldu. Ancak, Pocitelj Bosna-Hersek’teki 1992-1996 savaşı sırasında hasar gördü. 1993 Bosna Savaşı sırasında Hırvat güçleri tarafından hasar gördü. Bombalamanın ardından, İslam sanat ve mimarlığı, Pocitelj’in on altıncı yüzyıl ana eserleri tahrip edildi ve şehrin nüfusunun büyük bir kısmı yerinden edildi.

2000 yılında Bosna-Hersek Devlet Federasyonu, Pocitelj’i daimi koruma Programı başlattı. Program, bozulan kültürel mirasın korunması, hasarlı ve yıkılan binaların restorasyonu, mültecilerin ve yerinden edilmiş kişilerin evlerine geri dönüşünü teşvik etmek ve Pocitelj’in tarihi kentsel alanının yeniden uzun süreli korunması ve canlandırılmasını kapsamaktadır. Program halen devam etmektedir.

Hersek bölgesinin hayat kaynağı olan ‘’Neretva’’nın hemen yanında bulunan Poçitel, aslında Osmanlıların sınır kasabasıydı. Poçitel, Osmanlının batıdaki en büyük rakiplerinden olan Venediklilere bağlı Dubrovnik ile sınır komşusu. Tamamen taştan inşa edilmiş bu sınır kenti, Osmanlının askeri mimari dehasınının en iyi örneği. Nehir kenarından başlayan ve oldukça dik bir yamaç ile yükselen kent, en tepede bulunan kalesiyle aslında tam bir geçilmez kent hüviyetinde… Kabul etmek gerekir ki Osmanlılar Poçitel’i, aynı Mostar gibi, Avrupa ülkelerine gücünü göstermek için oldukça görkemli inşaa etmiş. Büyük, güçlü ve içinde her türlü yaşam alanlarının bulunması sebebiyle Poçitel, benzersiz bir sınır karakolu kenti.

Aslında kale 14. yy. yapıldığı kabul ediliyor. İlk zamanlar küçük bir kale olan Poçitel kalesi, büyüyen Osmanlı tehlikesine karşın Macar Kralı Korvin tarafından güçlendirilmiş. Osmanlılar kaleyi ele geçirdikten sonra, aynı Travnik Kalesi gibi, büyütmüş ve kalenin altına bir şehir inşaa etmiş. Bölgede bol bulunan dayanıklı sert taşlarla inşaa edilmiş Poçitel. Bu yüzden ‘’taş şehir’’ diyebiliriz. Dar taş sokakları, hamamı, medresesi, kervansarayı, evleri, camisi ve namaz saatini gösteren saat kulesi ile tam bir Osmanlı kenti.

Rumeli topraklarına yaptığı gezilerde şehirleri, yaşamlar ve kültürleri detaylı olarak anlatan Evliya Çelebi 1664’te Poçitel’e gelmiş: “Poçitel Kalesi küçük ama sağlam bir yapı. Kalede surların, kulelerin ve komutan konutunun yanı sıra ambar ve küçük bir cami de yer almakta. Kale dışında 150 hane var. Evler taş tuğla ve kiremitten yapılma. 1562’de yapılmış bir de köy camisi var.” Daha sonradan yapılan kervansaray ve saat kulesi dışında Poçitel tam da Evliya Çelebi’nin gördüğü şehrin aynısı.

Bosna Savaşı sırasında Hırvatlar tarafından yoğun bombardımana tutulmuş olan Poçitel’de tüm Osmanlı izleri silinmeye çalışılmış. Ancak savaş sonrası özellikle Dünya Bankası ve Türkiye’nin de desteğiyle yaralar kısa sürede sarılmış ve Poçitel eski görkemli görünümüne tekrar kavuşmuş. Artık çok az kişinin yaşadığı Poçitel, geçmişin askeri gücünden uzak adeta bir huzur kenti görünümünde. Neretva Nehri’nin gürül gürül akan suyunun sesi dışında sadece kuş cıvıltılarının duyulduğu kenti mutlaka görmelisiniz.

Blagay Tekkesi ve Poçitel Köyü Rumeli’nin nasıl kısa bir sürede Osmanlılaştığının belki de en iyi anlatan iki örneği… Biri Osmanlının hoşgörülü din anlayışının örneği diğeri ise askeri gücünün göstergesi… 500 yıl Osmanlı hakimiyetinde bulunan Bosna ve Hersek, barındırdığı tarihi eserleri ve muhteşem doğasıyla daha fazla ilgiyi hak ediyor…